Aṅguttaranikāye
Tăng Chi Bộ Kinh

Dukanipāta-aṭṭhakathā
Chú giải về Phẩm Hai

1. Paṭhamapaṇṇāsakaṃ
Phần thứ nhất

1. Kammakāraṇavaggo
Phẩm về nguyên nhân của hành động

1. Vajjasuttavaṇṇanā
Chú giải Kinh về lỗi lầm

1. Dukanipātassa paṭhame vajjānīti dosā aparādhā.
Trong bài đầu tiên của Phẩm Hai, “vajjāni” nghĩa là lỗi lầm và sự vi phạm.

Diṭṭhadhammikanti diṭṭheva dhamme imasmiṃyeva attabhāve uppannaphalaṃ.
“Diṭṭhadhammika” nghĩa là quả báo xảy ra trong đời sống hiện tại này.

Samparāyikanti samparāye anāgate attabhāve uppannaphalaṃ.
“Samparāyika” nghĩa là quả báo xảy ra trong kiếp sống tương lai.

Āgucārinti pāpakāriṃ aparādhakārakaṃ.
“Āgucāri” nghĩa là người phạm lỗi, kẻ làm điều xấu.

Rājāno gahetvā vividhā kammakāraṇā kārenteti coraṃ gahetvā vividhā kammakāraṇā rājapurisā karonti, rājāno pana tā kārenti nāma.
Các vị vua bắt giữ và thực hiện nhiều hình thức trừng phạt khác nhau, khi bắt được tên trộm, các quan chức hoàng gia làm điều đó, nhưng vẫn được coi là vua ra lệnh.

Taṃ coraṃ evaṃ kammakāraṇā kāriyamānaṃ esa passati.
Người này nhìn thấy kẻ trộm bị trừng phạt theo cách như vậy.

Tena vuttaṃ – ‘‘passati coraṃ āgucāriṃ rājāno gahetvā vividhā kammakāraṇā kārente’’ti.
Do đó, đã nói rằng: “Hắn nhìn thấy kẻ trộm phạm lỗi bị các vị vua bắt giữ và trừng phạt bằng nhiều cách khác nhau”.

Addhadaṇḍakehīti muggarehi, pahārasādhanatthaṃ vā catuhatthadaṇḍaṃ dvedhā chetvā gahitadaṇḍakehi.
“Addhadaṇḍakehi” nghĩa là bằng gậy đập, hoặc một cây gậy dài bốn cánh tay được cắt làm đôi để sử dụng làm công cụ trừng phạt.

Bilaṅgathālikanti kañjiyaukkhalikakammakāraṇaṃ.
“Bilaṅgathālika” nghĩa là phương pháp trừng phạt bằng cách bỏ vào chảo nước sôi.

Taṃ karontā sīsakaṭāhaṃ uppāṭetvā tattaṃ ayoguḷaṃ saṇḍāsena gahetvā tattha pakkhipanti, tena matthaluṅgaṃ pakkuthitvā uttarati.
Người thi hành sẽ mở nắp sọ, sau đó lấy quả cầu sắt nóng bằng kẹp và bỏ vào đó, khiến não bị sôi và trào ra.

Saṅkhamuṇḍikanti saṅkhamuṇḍakammakāraṇaṃ.
“Saṅkhamuṇḍika” nghĩa là phương pháp trừng phạt bằng cách cạo đầu hoàn toàn.

Taṃ karontā uttaroṭṭhaubhatokaṇṇacūḷikagalavāṭakaparicchedena cammaṃ chinditvā sabbakese ekato gaṇṭhiṃ katvā daṇḍakena veṭhetvā uppāṭenti, saha kesehi cammaṃ uṭṭhahati.
Người thi hành sẽ cắt da từ môi trên, hai tai và cổ, sau đó buộc tất cả tóc lại thành một nút, dùng gậy cuốn quanh và nhổ ra, kéo theo cả da đầu.

Tato sīsakaṭāhaṃ thūlasakkharāhi ghaṃsitvā dhovantā saṅkhavaṇṇaṃ karonti.
Sau đó họ cạo sạch sọ bằng sỏi to và rửa, làm cho nó có màu giống như vỏ sò.

Rāhumukhanti rāhumukhakammakāraṇaṃ.
“Rāhumukha” nghĩa là phương pháp trừng phạt bằng cách hành hạ miệng.

Taṃ karontā saṅkunā mukhaṃ vivaritvā antomukhe dīpaṃ jālenti, kaṇṇacūḷikāhi vā paṭṭhāya mukhaṃ nikhādanena khananti, lohitaṃ paggharitvā mukhaṃ pūreti.
Người thi hành sẽ dùng kìm mở miệng ra, đốt đèn bên trong, hoặc bắt đầu cắt từ tai và xuyên qua miệng, khiến máu chảy ra đầy miệng.

Jotimālikanti sakalasarīraṃ telapilotikāya veṭhetvā ālimpenti.
“Jotimālika” nghĩa là bọc toàn thân bằng vải thấm dầu và quét lên.

Hatthapajjotikanti hatthe telapilotikāya veṭhetvā dīpaṃ viya pajjālenti.
“Hatthapajjotika” nghĩa là bọc tay bằng vải thấm dầu và đốt sáng như đèn.

Erakavattikanti erakavattakammakāraṇaṃ.
“Erakavattika” nghĩa là phương pháp trừng phạt bằng cách quấn vào người.

Taṃ karontā heṭṭhāgīvato paṭṭhāya cammavaṭṭe kantitvā gopphake ṭhapenti, atha naṃ yottehi bandhitvā kaḍḍhanti.
Người thi hành sẽ bắt đầu cắt da từ dưới cổ, sau đó đặt vào gót chân và buộc lại bằng dây thừng, rồi kéo căng.

So attano cammavaṭṭe akkamitvā akkamitvā patati.
Người đó bước đi trên chính lớp da của mình và liên tục ngã.

Cīrakavāsikanti cīrakavāsikakammakāraṇaṃ.
“Cīrakavāsika” nghĩa là phương pháp trừng phạt bằng cách cắt da và mặc vào như một chiếc váy rách.

Taṃ karontā tatheva cammavaṭṭe kantitvā kaṭiyaṃ ṭhapenti, kaṭito paṭṭhāya kantitvā gopphakesu ṭhapenti, uparimehi heṭṭhimasarīraṃ cīrakanivāsananivatthaṃ viya hoti.
Người thi hành sẽ cắt da từ thắt lưng, rồi mặc lớp da đó như một chiếc váy rách từ thắt lưng xuống gót chân.

Eṇeyyakanti eṇeyyakakammakāraṇaṃ.
“Eṇeyyaka” nghĩa là phương pháp trừng phạt bằng cách đóng đinh sắt vào người.

Taṃ karontā ubhosu kapparesu ca ubhosu jāṇukesu ca ayavalayāni datvā ayasūlāni koṭṭenti.
Người thi hành sẽ đặt vòng sắt vào hai vai và hai đầu gối, sau đó đóng đinh sắt vào đó.

So catūhi ayasūlehi bhūmiyaṃ patiṭṭhahati.
Người đó bị đóng vào đất bằng bốn cọc sắt.

Atha naṃ parivāretvā aggiṃ karonti.
Sau đó, họ vây quanh và đốt lửa.

‘‘Eṇeyyako jotipariggaho yathā’’ti āgataṭṭhānepi idameva vuttaṃ.
Trong đoạn văn có câu: “Người bị trừng phạt bằng lửa giống như Eṇeyyako.”

Taṃ kālena kālaṃ sūlāni apanetvā catūhi aṭṭhikoṭīhiyeva ṭhapenti.
Theo thời gian, họ sẽ nhấc các cọc sắt ra và chỉ để lại người đó đứng bằng bốn góc xương.

Evarūpā kammakāraṇā nāma natthi.
Những hình thức trừng phạt như vậy không tồn tại.

Baḷisamaṃsikanti ubhatomukhehi baḷisehi paharitvā cammamaṃsanhārūni uppāṭenti.
“Baḷisamaṃsika” nghĩa là dùng móc câu đánh vào hai bên mặt, lột cả da và thịt.

Kahāpaṇikanti sakalasarīraṃ tiṇhāhi vāsīhi koṭito paṭṭhāya kahāpaṇamattaṃ, kahāpaṇamattaṃ pātentā koṭṭenti.
“Kahāpaṇika” nghĩa là cắt toàn bộ cơ thể bằng rìu bén, từng mảnh lớn bằng đồng xu, từ đỉnh đầu xuống.

Khārāpatacchikanti sarīraṃ tattha tattha āvudhehi paharitvā kocchehi khāraṃ ghaṃsanti, cammamaṃsanhārūni paggharitvā aṭṭhikasaṅkhalikāva tiṭṭhati.
“Khārāpatacchika” nghĩa là đánh vào cơ thể bằng nhiều loại vũ khí khác nhau, sau đó dùng dao cạo lên lớp da, làm cho da và thịt bị bong tróc, chỉ còn lại bộ xương.

Palighaparivattikanti ekena passena nipajjāpetvā kaṇṇacchiddena ayasūlaṃ koṭṭetvā pathaviyā ekābaddhaṃ karonti.
“Palighaparivattika” nghĩa là khiến người bị trừng phạt nằm nghiêng một bên, rồi đóng một cọc sắt xuyên qua lỗ tai, buộc họ dính chặt xuống đất.

Atha naṃ pāde gahetvā āviñchanti.
Sau đó, họ nắm chân người đó và xoay vặn.

Palālapīṭhakanti cheko kāraṇiko chavicammaṃ acchinditvā nisadapotehi aṭṭhīni bhinditvā kesesu gahetvā ukkhipati, maṃsarāsiyeva hoti.
“Palālapīṭhaka” nghĩa là kẻ hành hình sẽ cắt lớp da của người đó, sau đó dùng dùi để đập vỡ xương, rồi nắm tóc kéo lên, để lại một đống thịt.

Atha naṃ keseheva pariyonandhitvā gaṇhanti, palālavaṭṭiṃ viya katvā puna veṭhenti.
Sau đó, họ dùng tóc quấn quanh cơ thể người đó như bó một bó rơm.

Sunakhehipīti katipayāni divasāni āhāraṃ adatvā chātakasunakhehi khādāpenti.
“Sunakhehipīti” nghĩa là bỏ đói những con chó trong vài ngày, sau đó thả chúng ra để ăn thịt người đó.

Te muhuttena aṭṭhikasaṅkhalikameva karonti.
Chúng sẽ biến cơ thể người đó thành một bộ xương chỉ trong chốc lát.

Sūle uttāsenteti sūle āropente.
Họ sẽ treo người đó lên cọc sắt.

Na paresaṃ pābhataṃ vilumpanto caratīti paresaṃ santakaṃ bhaṇḍaṃ parammukhaṃ ābhataṃ antamaso antaravīthiyaṃ patitaṃ sahassabhaṇḍikampi disvā ‘‘iminā jīvissāmī’’ti vilumpanto na vicarati, ko iminā atthoti piṭṭhipādena vā pavaṭṭetvā gacchati.
Người này không lấy cắp tài sản của người khác. Dù thấy một món đồ quý giá trên đường, họ cũng không nghĩ rằng sẽ sống nhờ vào nó, mà thay vào đó, đẩy nó sang một bên và tiếp tục đi.

Pāpakoti lāmako.
“Pāpaka” nghĩa là xấu xa, đáng khinh.

Dukkhoti aniṭṭho.
“Dukkha” nghĩa là đau khổ, không mong muốn.

Kiñca tanti kiṃ nāma taṃ kāraṇaṃ bhaveyya.
“Kiñca tati” nghĩa là nguyên nhân đó là gì?

Yāhanti yena ahaṃ.
“Yāha” nghĩa là nơi tôi sẽ đến.

Kāyaduccaritanti pāṇātipātādi tividhaṃ akusalaṃ kāyakammaṃ.
“Kāyaduccarita” nghĩa là ba hành động xấu về thân như sát sinh, trộm cắp, tà dâm.

Kāyasucaritanti tassa paṭipakkhabhūtaṃ tividhaṃ kusalakammaṃ.
“Kāyasucarita” nghĩa là ba hành động thiện đối lập như từ bỏ sát sinh, trộm cắp, tà dâm.

Vacīduccaritanti musāvādādi catubbidhaṃ akusalaṃ vacīkammaṃ.
“Vacīduccarita” nghĩa là bốn hành động xấu về lời nói như nói dối, nói chia rẽ, nói thô tục, nói vô ích.

Vacīsucaritanti tassa paṭipakkhabhūtaṃ catubbidhaṃ kusalakammaṃ.
“Vacīsucarita” nghĩa là bốn hành động thiện về lời nói như nói sự thật, lời đoàn kết, lời dịu dàng, lời hữu ích.

Manoduccaritanti abhijjhādi tividhaṃ akusalakammaṃ.
“Manoduccarita” nghĩa là ba hành động xấu về ý như tham lam, sân hận, tà kiến.

Manosucaritanti tassa paṭipakkhabhūtaṃ tividhaṃ kusalakammaṃ.
“Manosucarita” nghĩa là ba hành động thiện đối lập như từ bỏ tham lam, sân hận, tà kiến.

Suddhaṃ attānaṃ pariharatīti ettha duvidhā suddhi – pariyāyato ca nippariyāyato ca.
“Suddhaṃ attānaṃ pariharati” nghĩa là chăm sóc bản thân một cách thanh tịnh, và có hai loại thanh tịnh: tương đối và tuyệt đối.

Saraṇagamanena hi pariyāyena suddhaṃ attānaṃ pariharati nāma.
Thông qua việc quy y, người ta chăm sóc bản thân mình trong sự thanh tịnh tương đối.

Tathā pañcahi sīlehi, dasahi sīlehi – catupārisuddhisīlena, paṭhamajjhānena…pe… nevasaññānāsaññāyatanena, sotāpattimaggena, sotāpattiphalena…pe… arahattamaggena pariyāyena suddhaṃ attānaṃ pariharati nāma.
Tương tự, bằng năm giới, mười giới, giới bốn bậc thanh tịnh, sơ thiền… đến cõi vô tưởng, qua con đường nhập lưu, quả nhập lưu… đến đạo A-la-hán, người ta chăm sóc bản thân trong sự thanh tịnh tương đối.

Arahattaphale patiṭṭhito pana khīṇāsavo chinnamūlake pañcakkhandhe nhāpentopi khādāpentopi bhuñjāpentopi nisīdāpentopi nipajjāpentopi nippariyāyeneva suddhaṃ nimmalaṃ attānaṃ pariharati paṭijaggatīti veditabbo.
Nhưng người đã đạt đến quả vị A-la-hán, đã diệt hết lậu hoặc, dù có tắm, ăn, ngồi, nằm xuống trên năm uẩn đã chặt đứt gốc rễ, người ấy vẫn chăm sóc bản thân một cách tuyệt đối thanh tịnh và trong sáng, và điều này nên được hiểu như vậy.

Tasmāti yasmā imāni dve vajjāneva, no na vajjāni, tasmā.
Vì vậy, bởi vì chỉ có hai loại lỗi này, chứ không phải không có lỗi nào, cho nên…

Vajjabhīrunoti vajjabhīrukā.
“Vajjabhīruno” nghĩa là người sợ hãi lỗi lầm.

Vajjabhayadassāvinoti vajjāni bhayato dassanasīlā.
“Vajjabhayadassāvino” nghĩa là người nhìn thấy lỗi lầm với tâm sợ hãi.

Etaṃ pāṭikaṅkhanti etaṃ icchitabbaṃ, etaṃ avassaṃbhāvīti attho.
“Etaṃ pāṭikaṅkhaṃ” nghĩa là điều này cần phải mong muốn, điều này chắc chắn sẽ xảy ra.

Yanti nipātamattaṃ, kāraṇavacanaṃ vā yena kāraṇena parimuccissati sabbavajjehi.
“Ya” chỉ là một từ nhấn, hoặc có nghĩa là nguyên nhân qua đó người ta sẽ được giải thoát khỏi mọi lỗi lầm.

Kena pana kāraṇena parimuccissatīti?
Nhưng do nguyên nhân nào mà người ta sẽ được giải thoát?

Catutthamaggena ceva catutthaphalena ca.
Bằng con đường thứ tư và quả vị thứ tư.

Maggena hi parimuccati nāma, phalaṃ patto parimutto nāma hotīti.
Qua con đường, người ta được gọi là “được giải thoát,” và khi đạt đến quả vị, họ được gọi là “đã giải thoát.”

Kiṃ pana khīṇāsavassa akusalaṃ na vipaccatīti?
Có phải các nghiệp bất thiện của người đã diệt hết lậu hoặc không trổ quả nữa không?

Vipaccati, taṃ pana khīṇāsavabhāvato pubbe kataṃ.
Chúng vẫn trổ quả, nhưng là những nghiệp đã được tạo ra trước khi họ trở thành người đã diệt hết lậu hoặc.

Tañca kho imasmiṃyeva attabhāve, samparāye panassa kammaphalaṃ nāma natthīti.
Những nghiệp đó chỉ trổ quả trong đời này, nhưng trong kiếp sau thì không còn quả báo nào nữa.

Paṭhamaṃ.
Hết phần thứ nhất.

2. Padhānasuttavaṇṇanā
Chú giải Kinh về sự cố gắng

2. Dutiye padhānānīti vīriyāni.
Trong bài thứ hai, “padhāna” nghĩa là sự nỗ lực.

Vīriyañhi padahitabbato padhānabhāvakaraṇato vā padhānanti vuccati.
Vì nỗ lực phải được thực hiện, nó được gọi là “padhāna” do tạo ra trạng thái nỗ lực.

Durabhisambhavānīti dussahāni duppūriyāni, dukkarānīti attho.
“Durabhisambhavana” nghĩa là những điều khó chịu đựng và khó thực hiện, tức là điều khó khăn.

Agāraṃ ajjhāvasatanti agāre vasantānaṃ.
“Agāraṃ ajjhāvasatam” nghĩa là những người sống trong gia đình.

Cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānuppadānatthaṃ padhānanti etesaṃ cīvarādīnaṃ catunnaṃ paccayānaṃ anuppadānatthāya padhānaṃ nāma durabhisambhavanti dasseti.
Để cung cấp các nhu cầu như y phục, thực phẩm khất thực, chỗ ở và thuốc men cho người bệnh, sự nỗ lực gọi là “padhāna” được coi là khó thực hiện.

Caturatanikampi hi pilotikaṃ, pasatataṇḍulamattaṃ vā bhattaṃ, caturatanikaṃ vā paṇṇasālaṃ, telasappinavanītādīsu vā appamattakampi bhesajjaṃ paresaṃ dethāti vattumpi nīharitvā dātumpi dukkaraṃ ubhatobyūḷhasaṅgāmappavesanasadisaṃ.
Ngay cả việc cung cấp một bộ y phục cũ, một bữa ăn nhỏ, một căn nhà lá đơn giản, hay một ít thuốc men như dầu, bơ cũng khó khăn, tương tự như việc tham gia vào một trận chiến bị bao vây từ cả hai phía.

Tenāha bhagavā –
Do đó, Đức Phật đã nói:

‘‘Dānañca yuddhañca samānamāhu,
“Người ta nói rằng việc bố thí và chiến đấu là tương tự,

Appāpi santā bahuke jinanti;
Dù ít, người mạnh mẽ vẫn có thể đánh bại nhiều người;

Appampi ce saddahāno dadāti,
Nếu một người có lòng tin mà cho dù chỉ một chút,

Teneva so hoti sukhī paratthā’’ti. (jā. 1.8.72; saṃ. ni. 1.33)
Người ấy nhờ đó mà trở nên hạnh phúc trong kiếp sau.” (jā. 1.8.72; saṃ. ni. 1.33)

Agārasmā anagāriyaṃ pabbajitānanti
Những người đã từ bỏ đời sống gia đình và xuất gia vào đời sống không nhà.

gehato nikkhamitvā agārassa gharāvāsassa hitāvahehi kasigorakkhādīhi virahitaṃ anagāriyaṃ pabbajjaṃ upagatānaṃ.
Rời khỏi nhà, từ bỏ việc sống trong gia đình và những công việc như canh tác, chăn nuôi, và đã đạt được đời sống xuất gia.

Sabbūpadhipaṭinissaggatthāya padhānanti
Sự cố gắng nhằm từ bỏ mọi ràng buộc.

sabbesaṃ khandhūpadhikilesūpadhiabhisaṅkhārūpadhisaṅkhātānaṃ upadhīnaṃ paṭinissaggasaṅkhātassa nibbānassa atthāya
Từ bỏ tất cả các ràng buộc liên quan đến thân, phiền não, và nghiệp để đạt được Niết-bàn.

vipassanāya ceva maggena ca sahajātavīriyaṃ.
Thông qua tuệ giác và con đường chân chính, kết hợp với sự tinh tấn.

Tasmāti yasmā imāni dve padhānāni durabhisambhavāni, tasmā.
Vì hai sự cố gắng này đều khó khăn để đạt được, vì vậy.

Dutiyaṃ.
Phần thứ hai.

3. Tapanīyasuttavaṇṇanā
3. Chú giải Kinh về sự thiêu đốt.

3. Tatiye tapanīyāti idha ceva samparāye ca tapantīti tapanīyā.
Trong bài thứ ba, “tapanīya” có nghĩa là bị thiêu đốt ở cả đời này và đời sau.

Tappatīti cittasantāpena tappati anusocati kāyaduccaritaṃ katvā nandayakkho viya nandamāṇavo viya nandagoghātako viya devadatto viya dvebhātikā viya ca.
Người ấy bị thiêu đốt bởi nỗi dày vò tâm trí, hối hận vì đã phạm phải những hành động xấu về thân, giống như các nhân vật Nandayakkha, Nandamāṇava, Nandagoghātaka, Devadatta, và hai anh em.

Te kira gāvaṃ vadhitvā maṃsaṃ dve koṭṭhāse akaṃsu.
Họ đã giết bò và chia thịt thành hai phần.

Tato kaniṭṭho jeṭṭhakaṃ āha – ‘‘mayhaṃ dārakā bahū, imāni me antāni dehī’’ti.
Sau đó, người em nói với người anh: “Con cái của tôi rất nhiều, hãy cho tôi phần nội tạng này.”

Atha naṃ so ‘‘sabbaṃ maṃsaṃ dvedhā vibhattaṃ, puna kiṃ maggasī’’ti paharitvā jīvitakkhayaṃ pāpesi.
Nhưng người anh trả lời: “Toàn bộ thịt đã được chia làm hai, sao cậu lại đòi thêm?” rồi đánh cậu em đến chết.

Nivattitvā ca naṃ olokento mataṃ disvā ‘‘bhāriyaṃ me kammaṃ kata’’nti cittaṃ uppādesi.
Quay lại nhìn thấy em mình đã chết, người anh tự nghĩ: “Ta đã làm một nghiệp nặng nề.”

Athassa balavasoko uppajji.
Sau đó, nỗi đau buồn mãnh liệt trỗi dậy trong lòng anh.

So ṭhitaṭṭhānepi nisinnaṭṭhānepi tadeva kammaṃ āvajjeti, cittassādaṃ na labhati.
Anh ấy, dù đứng hay ngồi, đều suy nghĩ về nghiệp đã tạo ra, nhưng không tìm thấy sự an ủi trong tâm trí.

Asitapītakhāyitasāyitampissa sarīre ojaṃ na pharati, aṭṭhicammamattameva ahosi.
Dù có ăn uống, sinh lực không thấm vào cơ thể, chỉ còn lại da bọc xương.

Atha naṃ eko thero disvā – ‘‘upāsaka, tvaṃ pahūtaannapāno, aṭṭhicammamattameva te avasiṭṭhaṃ, atthi nu kho te kiñci tapanīyakamma’’nti?
Sau đó, một vị thầy Tỳ-khưu thấy vậy và hỏi: “Cư sĩ, ông có rất nhiều thức ăn và nước uống, nhưng giờ chỉ còn da bọc xương, có phải ông đã làm điều gì đó để phải chịu đựng như thế?”

So ‘‘āma, bhante’’ti sabbaṃ ārocesi.
Ông ấy trả lời: “Đúng vậy, thưa thầy,” rồi kể lại toàn bộ câu chuyện.

Atha naṃ thero ‘‘bhāriyaṃ te upāsaka kammaṃ kataṃ, anaparādhaṭṭhāne aparaddha’’nti āha.
Vị Tỳ-khưu nói: “Cư sĩ, ông đã tạo một nghiệp nặng nề, phạm tội tại nơi không có lỗi.”

So teneva kammena kālaṃ katvā niraye nibbatto.
Vì nghiệp đó, sau khi chết, ông ấy tái sinh vào địa ngục.

Vacīduccaritena suppabuddhasakkakokālikaciñcamāṇavikādayo viya tappati.
Do những lời nói ác, ông ấy bị thiêu đốt giống như Suppabuddha, Sakka, Kokālika và Ciñcamāṇavikā.

Sesamettha catutthe ca uttānatthameva.
Những gì còn lại ở đây và trong phần thứ tư đều là nghĩa rõ ràng.

Tatiyaṃ.
Phần thứ ba.

5. Upaññātasuttavaṇṇanā
5. Chú giải Kinh về sự thông suốt.

5. Pañcame dvinnāhanti dvinnaṃ ahaṃ.
Trong bài thứ năm, “dvinnāhaṃ” nghĩa là “ta cho rằng”.

Upaññāsinti upagantvā guṇaṃ aññāsiṃ, jāniṃ paṭivijjhinti attho.
“Upaññāsiṃ” nghĩa là đã đi đến và nhận ra đức hạnh, có nghĩa là ta đã biết và thấu hiểu.

Idāni te dhamme dassento yā ca asantuṭṭhitātiādimāha.
Bây giờ, khi giải thích pháp này, Đức Phật nói: “và sự không hài lòng”.

Imañhi dhammadvayaṃ nissāya satthā sabbaññutaṃ patto, tasmā tassānubhāvaṃ dassento evamāha.
Chính nhờ vào hai pháp này mà Đức Phật đã đạt được sự toàn trí, vì vậy Ngài đã nói như vậy để thể hiện sức mạnh của pháp này.

Tattha asantuṭṭhitā kusalesu dhammesūti iminā imaṃ dīpeti – ‘‘ahaṃ jhānamattakena vā obhāsanimittamattakena vā asantuṭṭho hutvā arahattamaggameva uppādesiṃ.
Ở đây, “sự không hài lòng với các pháp thiện” có nghĩa là: “Ta đã không hài lòng chỉ với thiền hoặc những dấu hiệu sáng, mà đã tạo ra con đường dẫn đến A-la-hán”.

Yāva so na uppajji, na tāvāhaṃ santuṭṭho ahosiṃ.
Cho đến khi con đường đó xuất hiện, ta chưa hài lòng.

Padhānasmiṃ ca anukkaṇṭhito hutvā anosakkanāya ṭhatvāyeva padhānakiriyaṃ akāsi’’nti imamatthaṃ dassento yā ca appaṭivānitātiādimāha.
Và trong khi tu tập, ta không bao giờ chán nản, kiên định trong sự tinh tấn và không bao giờ rút lui, điều này được diễn tả bằng cụm từ “và không bỏ cuộc”.

Tattha appaṭivānitāti appaṭikkamanā anosakkanā.
Ở đây, “appaṭivānita” có nghĩa là không thoái lui, không bỏ cuộc.

Appaṭivānī sudāhaṃ, bhikkhave, padahāmīti ettha sudanti nipātamattaṃ.
“Ta đã không bỏ cuộc, này các Tỳ-khưu, và ta đã tinh tấn” – trong câu này, “suda” chỉ là một từ nhấn.

Ahaṃ, bhikkhave, anosakkanāyaṃ ṭhito bodhisattakāle sabbaññutaṃ patthento padhānamakāsinti ayamettha attho.
“Này các Tỳ-khưu, khi còn là Bồ-tát, ta đã không bỏ cuộc, và với mong muốn đạt được sự toàn trí, ta đã tinh tấn” – đây là ý nghĩa của đoạn này.

Idāni yathā tena taṃ padhānaṃ kataṃ, taṃ dassento kāmaṃ taco cātiādimāha.
Bây giờ, khi giải thích cách mà Ngài đã thực hành sự tinh tấn, Đức Phật nói: “cho dù da, gân, xương” và vân vân.

Tattha pattabbanti iminā pattabbaṃ guṇajātaṃ dasseti.
Ở đây, “pattabba” có nghĩa là Ngài đã đạt được đức hạnh.

Purisathāmenātiādinā purisassa ñāṇathāmo ñāṇavīriyaṃ ñāṇaparakkamo ca kathito.
Cụm từ “bằng sức mạnh của người đàn ông” ám chỉ đến sức mạnh trí tuệ, nỗ lực và sự quyết tâm của một người.

Saṇṭhānanti ṭhapanā appavattanā osakkanā, paṭippassaddhīti attho.
“Saṇṭhāna” có nghĩa là duy trì, không suy giảm và không rút lui, tức là sự bình tĩnh.

Ettāvatā tena caturaṅgasamannāgataṃ vīriyādhiṭṭhānaṃ nāma kathitaṃ.
Đến đây, sự quyết tâm của Ngài trong bốn phần của sự tinh tấn đã được giải thích.

Ettha hi kāmaṃ taco cāti ekaṃ aṅgaṃ, nhāru cāti ekaṃ, aṭṭhi cāti ekaṃ, maṃsalohitanti ekaṃ, imāni cattāri aṅgāni.
Ở đây, “da” là một phần, “gân” là một phần, “xương” là một phần, “thịt và máu” là một phần, đây là bốn phần.

Purisathāmenātiādīni adhimattavīriyādhivacanāni.
Cụm từ “bằng sức mạnh của người đàn ông” là cách nói để ám chỉ đến sự tinh tấn tối thượng.

Iti purimehi catūhi aṅgehi samannāgatena hutvā evaṃ adhiṭṭhitaṃ vīriyaṃ caturaṅgasamannāgataṃ vīriyādhiṭṭhānaṃ nāmāti veditabbaṃ.
Do đó, với bốn phần được kết hợp lại, sự tinh tấn của Ngài được biết đến là quyết tâm với bốn phần tinh tấn.

Ettāvatā tena bodhipallaṅke attano āgamanīyapaṭipadā kathitā.
Đến đây, Ngài đã giải thích con đường dẫn đến giác ngộ khi ngồi dưới cội bồ đề.

Idāni tāya paṭipadāya paṭiladdhaguṇaṃ kathetuṃ tassa mayhaṃ, bhikkhavetiādimāha.
Bây giờ, để giải thích các đức hạnh đã đạt được nhờ con đường đó, Đức Phật nói: “các Tỳ-khưu, Ta đã”.

Tattha appamādādhigatāti satiavippavāsasaṅkhātena appamādena adhigatā, na suttappamattena laddhā.
Ở đây, “đạt được nhờ sự không buông lơi” có nghĩa là đạt được qua sự không sao lãng của niệm, chứ không phải do sự buông thả và lơ là.

Sambodhīti catumaggañāṇañceva sabbaññutaññāṇañca.
“Sự giác ngộ” có nghĩa là bốn trí tuệ về Đạo và trí tuệ toàn giác.

Na hi sakkā etaṃ suttappamattena adhigantunti.
Vì không thể đạt được điều này chỉ với sự buông thả.

Tenāha – ‘‘appamādādhigatā sambodhī’’ti.
Do đó, Ngài nói: “Sự giác ngộ được đạt được nhờ vào sự không buông lơi”.

Anuttaro yogakkhemoti na kevalaṃ bodhiyeva, arahattaphalanibbānasaṅkhāto anuttaro yogakkhemopi appamādādhigatova.
“Anuttaro Yogakkhema” không chỉ là giác ngộ, mà còn là quả vị A-la-hán và Niết-bàn tối thượng, cũng được đạt được nhờ sự không buông lơi.

Idāni attanā paṭiladdhaguṇesu bhikkhusaṅghaṃ samādapento tumhe cepi bhikkhavetiādimāha.
Bây giờ, khi khuyến khích Tăng chúng đạt được các đức hạnh như Ngài đã làm, Đức Phật nói: “Này các Tỳ-khưu, nếu các vị”.

Tattha yassatthāyāti yassa atthāya, yaṃ upasampajja viharitukāmā hutvāti attho.
Ở đây, “vì lý do đó” có nghĩa là vì mục đích mà các vị muốn đạt được và sống với nó.

Tadanuttaranti taṃ anuttaraṃ.
“Điều tối thượng” có nghĩa là trạng thái vô thượng.

Brahmacariyapariyosānanti maggabrahmacariyassa pariyosānabhūtaṃ ariyaphalaṃ.
“Hoàn thành đời sống phạm hạnh” là quả vị Thánh, là mục tiêu tối thượng của con đường phạm hạnh.

Abhiññā sacchikatvāti abhiññāya uttamapaññāya paccakkhaṃ katvā.
“Thành tựu trí tuệ” có nghĩa là đạt được trí tuệ tối thượng thông qua sự chứng ngộ trực tiếp.

Upasampajja viharissathāti paṭilabhitvā pāpuṇitvā viharissatha.
“Đạt được và sống” có nghĩa là đạt được và thực hành trong trạng thái đó.

Tasmāti yasmā appaṭivānapadhānaṃ nāmetaṃ bahūpakāraṃ uttamatthasādhakaṃ, tasmā.
Vì vậy, vì sự nỗ lực không thoái lui là rất hữu ích và giúp đạt được mục tiêu tối thượng.

Pañcamaṃ.
Phần thứ năm.

6. Saṃyojanasuttavaṇṇanā
6. Chú giải Kinh về các sự trói buộc.

6. Chaṭṭhe saṃyojaniyesu dhammesūti dasannaṃ saṃyojanānaṃ paccayabhūtesu tebhūmakadhammesu.
Trong bài thứ sáu, “các pháp có tính chất trói buộc” ám chỉ đến mười sự trói buộc, là các pháp thuộc ba cõi.

Assādānupassitāti assādato passitā passanabhāvoti attho.
“Assādānupassitā” có nghĩa là nhìn thấy sự lạc thú của nó, sự thấy này dựa trên sự hài lòng.

Nibbidānupassitāti nibbidāvasena ukkaṇṭhanavasena passanabhāvo.
“Nibbidānupassitā” có nghĩa là nhìn thấy sự nhàm chán qua sự chán ghét và thoái lui.

Jātiyāti khandhanibbattito.
“Jātiya” nghĩa là sự sinh khởi của các uẩn.

Jarāyāti khandhaparipākato.
“Jarāya” nghĩa là sự già yếu của các uẩn.

Maraṇenāti khandhabhedato.
“Maraṇena” nghĩa là sự tan rã của các uẩn khi chết.

Sokehīti antonijjhāyanalakkhaṇehi sokehi.
“Sokehi” nghĩa là sự buồn bã, có đặc tính là sự tiêu tan từ bên trong.

Paridevehīti tannissitalālappitalakkhaṇehi paridevehi.
“Paridevehi” nghĩa là sự than khóc, với đặc tính là những lời than phiền liên quan đến điều đó.

Dukkhehīti kāyapaṭipīḷanadukkhehi.
“Dukkhehi” nghĩa là đau khổ, liên quan đến sự đau đớn của thân thể.

Domanassehīti manovighātadomanassehi.
“Domanassehi” nghĩa là sự buồn bã, gây ra bởi những khó chịu về tâm trí.

Upāyāsehīti adhimattāyāsalakkhaṇaupāyāsehi.
“Upāyāsehi” nghĩa là sự khổ cực tột độ, với đặc tính là sự nỗ lực quá mức.

Dukkhasmāti sakalavaṭṭadukkhato.
“Dukkhasmā” có nghĩa là từ toàn bộ vòng luân hồi đau khổ.

Pajahatīti maggena pajahati.
“Pajahatī” có nghĩa là từ bỏ chúng thông qua con đường.

Pahāyāti ettha pana phalakkhaṇo kathito.
“Pahāya” ở đây ám chỉ đến sự từ bỏ xảy ra ở thời điểm đạt quả.

Imasmiṃ sutte vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitaṃ.
Trong bài kinh này, vòng luân hồi và sự giải thoát khỏi nó đã được giải thích.

Chaṭṭhaṃ.
Phần thứ sáu.

7. Kaṇhasuttavaṇṇanā
7. Chú giải Kinh về điều đen tối.

7. Sattame kaṇhāti na kāḷavaṇṇatāya kaṇhā, kaṇhatāya pana upanentīti nipphattikāḷatāya kaṇhā.
Trong bài thứ bảy, “kaṇha” không phải là đen về màu sắc, mà là đen tối do dẫn đến kết quả đen tối, hay sự hắc ám hoàn chỉnh.

Sarasenāpi vā sabbākusaladhammā kaṇhā eva.
Và tất cả các pháp bất thiện cũng đều được gọi là “đen tối”.

Na hi tesaṃ uppattiyā cittaṃ pabhassaraṃ hoti.
Bởi vì khi chúng khởi lên, tâm không thể sáng suốt.

Ahirikanti ahirikabhāvo.
“Ahirika” nghĩa là không có sự hổ thẹn.

Anottappanti anottāpibhāvo.
“Anottappa” nghĩa là không có sự sợ hãi điều sai trái.

Sattamaṃ.
Phần thứ bảy.

8. Sukkasuttavaṇṇanā
8. Chú giải Kinh về điều trong sáng.

8. Aṭṭhame sukkāti na vaṇṇasukkatāya sukkā, sukkatāya pana upanentīti nipphattisukkatāya sukkā.
Trong bài thứ tám, “sukka” không phải là trong sáng về màu sắc, mà là trong sáng do dẫn đến kết quả trong sáng, hay sự trong sáng hoàn chỉnh.

Sarasenāpi vā sabbakusaladhammā sukkā eva.
Và tất cả các pháp thiện cũng đều được gọi là “trong sáng”.

Tesaṃ hi uppattiyā cittaṃ pabhassaraṃ hoti.
Bởi vì khi chúng khởi lên, tâm trở nên sáng suốt.

Hirī ca ottappañcāti ettha pāpato jigucchanalakkhaṇā hirī, bhāyanalakkhaṇaṃ ottappaṃ.
“Hirī” có nghĩa là sự ghê tởm tội lỗi, và “ottappa” có nghĩa là sự sợ hãi điều sai trái.

Yaṃ panettha vitthārato vattabbaṃ siyā, taṃ visuddhimagge vuttameva.
Những gì cần nói thêm chi tiết về điều này đã được giải thích trong tác phẩm Visuddhimagga.

Aṭṭhamaṃ.
Phần thứ tám.

9. Cariyasuttavaṇṇanā
9. Chú giải Kinh về sự bảo vệ.

9. Navame lokaṃ pālentīti lokaṃ sandhārenti ṭhapenti rakkhanti.
Trong bài thứ chín, “lokaṃ pālenti” nghĩa là duy trì, bảo vệ và gìn giữ thế gian.

Nayidha paññāyetha mātāti imasmiṃ loke janikā mātā ‘‘ayaṃ me mātā’’ti garucittīkāravasena na paññāyetha.
Ở đây, không ai nhận ra mẹ của mình trong thế gian này với sự tôn kính và kính trọng bằng tâm như: “Đây là mẹ của ta”.

Sesapadesupi eseva nayo.
Trong các câu tiếp theo, ý nghĩa cũng giống như vậy.

Sambhedanti saṅkaraṃ mariyādabhedaṃ vā.
“Sambheda” nghĩa là sự hòa trộn hoặc sự phá vỡ ranh giới.

Yathā ajeḷakātiādīsu ete hi sattā ‘‘ayaṃ me mātā’’ti vā ‘‘mātucchā’’ti vā garucittīkāravasena na jānanti.
Giống như những con dê và cừu này, chúng không biết ai là mẹ của mình hoặc ai là dì của mình với sự tôn trọng và kính trọng.

Yaṃ vatthuṃ nissāya uppannā, tattheva vippaṭipajjanti.
Chúng bị lạc lối ngay trong nơi mà chúng đã sinh ra.

Tasmā upamaṃ āharanto ‘‘yathā ajeḷakā’’tiādimāha.
Do đó, Đức Phật đã sử dụng ví dụ “giống như dê và cừu” để giải thích điều này.

Navamaṃ.
Phần thứ chín.

10. Vassūpanāyikasuttavaṇṇanā
10. Chú giải Kinh về mùa an cư.

10. Dasamaṃ aṭṭhuppattiyaṃ vuttaṃ.
Trong bài thứ mười, sự kiện này đã được đề cập.

Kataraaṭṭhuppattiyaṃ? Manussānaṃ ujjhāyane.
Sự kiện nào? Đó là lời than phiền của con người.

Bhagavatā hi paṭhamabodhiyaṃ vīsati vassāni vassūpanāyikā appaññattā ahosi.
Trong hai mươi năm đầu sau khi giác ngộ, Đức Phật chưa ban hành quy định về mùa an cư.

Bhikkhū anibaddhavāsā vassepi utuvassepi yathāsukhaṃ vicariṃsu.
Các Tỳ-khưu không có nơi ở cố định, họ đi lang thang tự do cả vào mùa mưa lẫn mùa nắng.

Te disvā manussā ‘‘kathañhi nāma samaṇā sakyaputtiyā hemantampi gimhampi vassampi cārikaṃ carissanti haritāni tiṇāni sammaddantā ekindriyaṃ jīvaṃ viheṭhentā bahū khuddake pāṇe saṅghātaṃ āpādentā.
Khi thấy điều này, con người than phiền: “Làm sao mà các vị sa-môn thuộc dòng Sakka lại đi bộ vào mùa đông, mùa hè và mùa mưa, giẫm đạp lên cỏ xanh, làm hại sinh vật nhỏ và giết chết nhiều sinh linh nhỏ bé?”

Ime hi nāma aññatitthiyā durakkhātadhammā vassāvāsaṃ allīyissanti saṃkasāyissanti, ime nāma sakuṇā rukkhaggesu kulāvakāni katvā vassāvāsaṃ allīyissanti saṃkasāyissantī’’tiādīni vatvā ujjhāyiṃsu.
“Các sa-môn ngoại đạo với giáo pháp mờ ám còn biết dừng chân an cư vào mùa mưa, chim chóc còn biết làm tổ trên ngọn cây để trú ngụ trong mùa mưa, vậy mà các vị sa-môn Sakka lại không?” – họ than phiền như vậy.

Tamatthaṃ bhikkhū bhagavato ārocesuṃ.
Các Tỳ-khưu đã báo cáo điều này lên Đức Phật.

Bhagavā taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā imaṃ suttaṃ desento paṭhamaṃ tāva ‘‘anujānāmi, bhikkhave, vassaṃ upagantu’’nti (mahāva. 184) ettakamevāha.
Đức Phật lấy sự kiện đó làm nguyên nhân và thuyết giảng bài kinh này, Ngài đầu tiên chỉ nói: “Ta cho phép các Tỳ-khưu an cư trong mùa mưa.”

Atha bhikkhūnaṃ ‘‘kadā nu kho vassaṃ upagantabba’’nti uppannaṃ vitakkaṃ sutvā ‘‘anujānāmi, bhikkhave, vassāne vassaṃ upagantu’’nti āha.
Sau đó, khi các Tỳ-khưu thắc mắc: “Khi nào chúng ta nên bắt đầu mùa an cư?” Đức Phật nói: “Ta cho phép các Tỳ-khưu an cư vào mùa mưa.”

Atha kho bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘kati nu kho vassūpanāyikā’’ti.
Sau đó, các Tỳ-khưu lại hỏi: “Có bao nhiêu thời kỳ an cư mùa mưa?”

Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ.
Họ trình bày câu hỏi này lên Đức Phật.

Taṃ sutvā sakalampi idaṃ suttaṃ desento dvemā, bhikkhavetiādimāha.
Nghe câu hỏi đó, Đức Phật thuyết giảng toàn bộ bài kinh này và bắt đầu với câu: “Này các Tỳ-khưu, có hai thời kỳ an cư”.

Tattha vassūpanāyikāti vassūpagamanāni.
Ở đây, “vassūpanāyikā” nghĩa là hai thời kỳ an cư mùa mưa.

Purimikāti aparajjugatāya āsāḷhiyā upagantabbā purimakattikapuṇṇamipariyosānā paṭhamā temāsī.
“Purimikā” là thời kỳ đầu tiên, bắt đầu vào ngày trăng tròn của tháng Āsāḷha và kết thúc vào ngày trăng tròn của tháng Kattika.

Pacchimikāti māsagatāya āsāḷhiyā upagantabbā pacchimakattikapariyosānā pacchimā temāsīti.
“Pacchimikā” là thời kỳ sau, bắt đầu vào giữa tháng Āsāḷha và kết thúc vào ngày trăng tròn của tháng Kattika.

Dasamaṃ.
Phần thứ mười.

Kammakāraṇavaggo paṭhamo.
Kết thúc phần đầu tiên của Kammakāraṇavagga.