Phụ chú giải kinh Tăng Chi Bộ II – Chương 5 – 20. Phẩm Bà-La-Môn

(20) 5. Brāhmaṇavaggo
Chương Năm: Phẩm Bà La Môn.

1. Soṇasuttavaṇṇanā
Chú Giải Kinh Soṇa.

191. Pañcamassa paṭhame sampiyenevāti aññamaññapemeneva kāyena ca cittena ca missībhūtā saṅghaṭṭitā saṃsaṭṭhā hutvā saṃvāsaṃ vattenti, na appiyena niggahena vāti vuttaṃ hoti.
Trong phần thứ năm, ở kinh đầu tiên, “sampiyena” nghĩa là với sự yêu thương lẫn nhau, cả thân và tâm hòa hợp, tiếp xúc thân thiện, sống chung hòa thuận, không phải bằng sự ghét bỏ hay đè nén, điều này đã được nói đến.

Tenāha ‘‘piya’’ntiādi.
Do đó có lời dạy rằng: “yêu thương.”

Udaraṃ avadihati upacinoti pūretīti udarāvadehakaṃ.
“Udaraṃ avadihati” nghĩa là làm đầy bụng, tức là hành động thỏa mãn cái bụng.

Bhāvanapuṃsakañcetaṃ, udarāvadehakaṃ katvā udaraṃ pūretvāti attho.
Đây là đặc điểm của người sống vì dục lạc, nghĩa là làm đầy cái bụng bằng cách thỏa mãn nó.

Tenāha ‘‘udaraṃ avadihitvā’’tiādi.
Do đó có lời dạy rằng: “làm đầy cái bụng.”

Soṇasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Chú Giải Kinh Soṇa đã kết thúc.

2. Doṇabrāhmaṇasuttavaṇṇanā
Chú Giải Kinh Bà La Môn Doṇa.

192. Dutiye pavattāroti (dī. ni. ṭī. 1.285) pāvacanabhāvena vattāro.
Trong phần thứ hai, “pavattāro” nghĩa là người truyền bá, tức là người thuyết giảng bằng lời dạy.

Yasmā te tesaṃ mantānaṃ pavattanakā, tasmā āha ‘‘pavattayitāro’’ti.
Vì họ là những người truyền bá các câu chú của mình, do đó có lời dạy rằng: “người truyền bá.”

Sudde bahi katvā rahobhāsitabbaṭṭhena mantā eva taṃtaṃatthappaṭipattihetutāya mantapadaṃ.
Các câu chú ấy được giảng giải công khai nhưng cần thực hành trong sự kín đáo để đạt được mục đích cụ thể của từng câu chú.

Anupanītāsādhāraṇatāya rahassabhāvena vattabbakiriyāya adhigamūpāyaṃ.
Vì không phải ai cũng có thể hiểu được, nên việc thực hành cần được giữ kín như một phương tiện để đạt được thành tựu.

Sajjhāyitanti gāyanavasena sajjhāyitaṃ.
“Sajjhāyitaṃ” nghĩa là đã được tụng đọc theo cách hát tụng.

Taṃ pana udattānudattādīnaṃ sarānaṃ sampadāvaseneva icchitanti āha ‘‘sarasampattivasenā’’ti.
Điều này được mong muốn nhờ sự hoàn thiện của các âm thanh cao thấp, v.v… Do đó có lời dạy rằng: “nhờ sự hoàn thiện của âm thanh.”

Aññesaṃ vuttanti pāvacanabhāvena aññesaṃ vuttaṃ.
“Lời nói của người khác” nghĩa là những gì được nói bởi người khác qua lời dạy.

Samupabyūḷhanti saṅgahetvā uparūpari saññūḷhaṃ.
“Samupabyūḷha” nghĩa là được tập hợp và sắp xếp một cách có hệ thống.

Rāsikatanti iruvedayajuvedasāmavedādivasena, tatthāpi paccekaṃ mantabrahmādivasena, ajjhāyānuvākādivasena ca rāsikataṃ.
“Rāsikata” nghĩa là sự chuyên sâu vào các bộ Veda như Yajur, Sāma, v.v…; ở đây cũng vậy, sự chuyên sâu vào từng câu chú, từng bài tụng riêng biệt.

Tesanti mantānaṃ kattūnaṃ.
“Họ” nghĩa là những người tạo ra các câu chú.

Dibbena cakkhunā oloketvāti dibbacakkhuparibhaṇḍena yathākammūpagañāṇena sattānaṃ kammassakatādiṃ, paccakkhato dassanaṭṭhena dibbacakkhusadisena pubbenivāsañāṇena atītakappe brāhmaṇānaṃ mantajjhenavidhiñca oloketvā.
“Nhìn thấy bằng thiên nhãn” nghĩa là quan sát bằng trí tuệ tương tự như thiên nhãn, biết được nghiệp của chúng sinh, và bằng trí nhớ tiền kiếp, quan sát cách thức thực hành các câu chú của các Bà La Môn trong quá khứ.

Pāvacanena saha saṃsandetvāti kassapasammāsambuddhassa yaṃ vacanaṃ vaṭṭasannissitaṃ, tena saha aviruddhaṃ katvā.
“Gắn kết với lời dạy” nghĩa là điều chỉnh phù hợp với lời dạy của Đức Phật Kassapa, không trái ngược với giáo pháp.

Na hi tesaṃ vivaṭṭasannissito attho paccakkho hoti.
Vì ý nghĩa gắn liền với vòng luân hồi của họ không phải là điều hiển nhiên.

Aparāpareti aṭṭhakādīhi aparāpare pacchimā okkākarājakālādīsu uppannā.
“Aparāpara” nghĩa là những người xuất hiện sau này, như trong các thời kỳ sau của lịch sử.

Pakkhipitvāti aṭṭhakādīhi ganthitamantapadesu kilesasannissitapadānaṃ tattha tattha pade pakkhipanaṃ katvā.
“Đưa vào” nghĩa là chèn các từ liên quan đến phiền não vào từng phần của câu chú đã được biên soạn.

Viruddhe akaṃsūti brāhmaṇadhammikasuttādīsu (su. ni. brāhmaṇadhammikasuttaṃ 286 ādayo) āgatanayena saṃkilesatthadīpanato paccanīkabhūte akaṃsu.
“Không mâu thuẫn” nghĩa là, trong các kinh như Bà La Môn Pháp (Brāhmaṇadhammika), chúng không đi ngược lại ý nghĩa của giáo pháp mà còn làm sáng tỏ các điểm ô nhiễm.

Usūnaṃ asanakammaṃ issatthaṃ, dhanusippena jīvikā.
Nghề sống bằng cung tên, kiếm kế sinh nhai bằng cách chế tạo vũ khí.

Idha pana issatthaṃ viyāti issatthaṃ, sabbaāvudhajīvikāti āha ‘‘yodhājīvakammenā’’ti, āvudhaṃ gahetvā upaṭṭhānakammenāti attho.
Ở đây, “issattha” nghĩa là kiếm sống bằng tất cả các loại vũ khí; tức là nghề chiến binh, dùng vũ khí để phục vụ.

Rājaporisaṃ nāma vinā āvudhena poroheccāmaccakammādirājakammaṃ katvā rājupaṭṭhānaṃ.
“Người phục vụ vua” nghĩa là không dùng vũ khí mà thực hiện các công việc như đại thần hoặc phụ tá cho vua.

Sippaññatarenāti gahitāvasesena hatthiassasippādinā.
“Bằng kỹ năng” nghĩa là sử dụng các kỹ năng như huấn luyện voi, ngựa, v.v…

Kumārabhāvato pabhuti caraṇena komārabrahmacariyaṃ.
Từ khi còn trẻ, họ thực hành đời sống Phạm hạnh của người thanh niên.

Udakaṃ pātetvā dentīti dvāre ṭhitasseva brāhmaṇassa hatthe udakaṃ āsiñcantā ‘‘idaṃ te, brāhmaṇa, bhariyaṃ posāpanatthāya demā’’ti vatvā denti.
“Đổ nước và trao tặng” nghĩa là người Bà La Môn đứng ở cửa, rưới nước vào tay và nói: “Này Bà La Môn, hãy nhận lấy cái này để nuôi dưỡng gia đình.”

Kasmā pana te evaṃ brahmacariyaṃ caritvāpi dāraṃ pariyesanti, na yāvajīvaṃ brahmacārino hontīti? Micchādiṭṭhivasena.
Tại sao họ, dù đã thực hành Phạm hạnh như vậy, vẫn tìm kiếm vợ và không sống suốt đời Phạm hạnh? Điều này là do tà kiến.

Tesañhī evaṃ diṭṭhi hoti ‘‘yo puttaṃ na uppādeti, so kulavaṃsacchedakaro hoti, tato niraye paccatī’’ti.
Họ có quan niệm rằng: “Ai không sinh con sẽ cắt đứt dòng dõi gia tộc và sẽ tái sinh vào địa ngục.”

Cattāro kira abhāyitabbaṃ bhāyanti gaṇḍuppādako, kikī, kontinī, brāhmaṇoti.
Bốn hạng người đáng lẽ không sợ hãi nhưng lại sợ: loài chuột rừng, loài chim kikī, loài chim kontī, và các Bà La Môn.

Gaṇḍuppādā kira mahāpathaviyā khayanabhayena mattabhojanā honti, na bahuṃ mattikaṃ khādanti.
Loài chuột rừng vì sợ đất lớn bị tiêu hao nên ăn vừa đủ, không ăn nhiều đất.

Kikī sakuṇikā ākāsapatanabhayena aṇḍassa upari uttānā seti.
Loài chim kikī vì sợ rơi từ trên không trung nên nằm úp trên trứng.

Kontinī sakuṇī pathavīkampanabhayena pādehi bhūmiṃ na suṭṭhu akkamati.
Loài chim kontī vì sợ mặt đất rung chuyển nên không bước chân vững chắc trên mặt đất.

Brāhmaṇā kulavaṃsūpacchedabhayena dāraṃ pariyesanti.
Các Bà La Môn vì sợ cắt đứt dòng dõi gia tộc nên tìm kiếm vợ.

Āhu cettha – ‘‘Gaṇḍuppādo kikī ceva, kontī brāhmaṇadhammiko; Ete abhayaṃ bhāyanti, sammūḷhā caturo janā’’ti. (su. ni. aṭṭha. 2.293);
Có câu kệ rằng: “Chuột rừng, chim kikī, chim kontī, và người Bà La Môn; bốn hạng người này đáng lẽ không sợ hãi nhưng lại sợ, thật là mê muội.”

Sesamettha uttānameva.
Các phần còn lại đều rõ ràng và dễ hiểu.

Doṇabrāhmaṇasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Chú Giải Kinh Bà La Môn Doṇa đã kết thúc.

3. Saṅgāravasuttavaṇṇanā
Chú Giải Kinh Saṅgārava.

193. Tatiye (saṃ. ni. ṭī. 2.5.236) paṭhamaññevāti puretaraṃyeva, asajjhāyakatānaṃ mantānaṃ appaṭibhānaṃ pageva paṭhamaṃyeva siddhaṃ, tattha vattabbameva natthīti adhippāyo.
Trong phần thứ ba (Samyutta Nikāya Aṭṭhakathā 2.5.236), “paṭhamaññeva” nghĩa là ngay từ ban đầu, các câu chú không được tụng đọc thì càng không thể hiểu rõ, và do đó không cần phải giải thích thêm ở đây.

Pariyuṭṭhānaṃ nāma abhibhavo gahaṇanti āha ‘‘kāmarāgapariyuṭṭhitenāti kāmarāgaggahitenā’’ti.
“Pariyuṭṭhāna” nghĩa là sự chế ngự hay nắm bắt; do đó có lời dạy rằng: “Bị tham ái chi phối” tức là “bị tham ái nắm giữ.”

Vikkhambheti apanetīti vikkhambhanaṃ, paṭipakkhato nissarati etenāti nissaraṇaṃ.
“Vikkhambhana” nghĩa là đẩy lùi hay loại bỏ; “nissaraṇa” nghĩa là thoát ra bằng cách đối trị.

Vikkhambhanañca taṃ nissaraṇañcāti vikkhambhananissaraṇaṃ.
“Vikkhambhana” và “nissaraṇa” hợp lại thành “sự loại bỏ và thoát ra.”

Tenāha ‘‘tatthā’’tiādi.
Do đó có lời dạy rằng: “Ở đây…”

Sesapadadvayepi eseva nayo.
Hai từ còn lại cũng theo cách giải thích này.

Attanā araṇīyo pattabbo attho attattho.
Ý nghĩa của việc tự mình đạt được trạng thái không phiền não là lợi ích cho bản thân.

Tathā parattho veditabbo.
Tương tự, lợi ích cho người khác cũng cần được hiểu.

‘‘Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahatī’’tiādīsu (paṭi. ma. 1.52) byāpādādīnaṃ anāgatattā byāpādavāre tadaṅganissaraṇaṃ na gahitaṃ.
Trong các đoạn như “Người quán chiếu vô thường sẽ từ bỏ ý niệm thường hằng” (Paṭisambhidāmagga 1.52), vì sân hận v.v… chưa phát sinh nên sự thoát khỏi từng phần của chúng không được đề cập.

Kiñcāpi na gahitaṃ, paṭisaṅkhānavasena tassa vinodetabbatāya tadaṅganissaraṇampi labbhatevāti sakkā viññātuṃ.
Mặc dù không được đề cập, nhưng nhờ suy tư, có thể hiểu rằng sự thoát khỏi từng phần ấy vẫn có thể đạt được để loại bỏ chúng.

Ālokasaññā upacārappattā vā appanāppattā vā.
Quán chiếu về ánh sáng có thể đạt được ở giai đoạn cận định hoặc an chỉ định.

Yo koci kasiṇajjhānādibhedo samatho.
Bất kỳ loại thiền chỉ nào, như kasina hay jhāna, đều thuộc về sự an định tâm.

Dhammavavatthānaṃ upacārappanāppattavasena gahetabbaṃ.
Việc xác định pháp cần được hiểu theo giai đoạn cận định hoặc an chỉ định.

Kudhitoti tatto.
“Kudhita” nghĩa là bị nóng bức.

Ussūrakajātoti tasseva kudhitabhāvassa ussūrakaṃ accuṇhataṃ patto.
“Ussūrakajāta” nghĩa là đã đạt đến trạng thái cực kỳ nóng bức do sự khó chịu.

Tenāha ‘‘usumakajāto’’ti.
Do đó có lời dạy rằng: “sinh ra từ hơi nóng.”

Tilabījakādibhedenāti tilabījakaṇṇikakesarādibhedena sevālena.
“Tilabījakādibheda” nghĩa là các loại dây leo sinh ra từ hạt mè, hoa, hoặc nhụy.

Paṇakenāti udakapicchillena.
“Paṇakena” nghĩa là với miếng vải thấm nước.

Appasanno ākulatāya.
“Appasanno” nghĩa là thiếu sự yên ổn do rối loạn.

Asannisinno kalaluppattiyā.
“Không ngồi xuống” nghĩa là do sự xuất hiện của trạng thái hỗn loạn.

Anālokaṭṭhāneti ālokarahite ṭhāne.
“Anālokaṭṭhāna” nghĩa là nơi không có ánh sáng.

Saṅgāravasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Chú Giải Kinh Saṅgārava đã kết thúc.

4. Kāraṇapālīsuttavaṇṇanā
Chú Giải Kinh Kāraṇapālī.

194. Catutthe paṇḍito maññeti ettha maññeti idaṃ ‘‘maññatī’’ti iminā samānatthaṃ nipātapadaṃ.
Trong phần thứ tư, “paṇḍito maññeti” nghĩa là ở đây có sự suy nghĩ rằng: “Người ấy tự cho mình là bậc trí tuệ.” Cụm từ này mang ý nghĩa tương đồng với từ “maññati.”

Tassa iti-saddaṃ ānetvā atthaṃ dassento ‘‘paṇḍitoti maññatī’’ti āha.
Để làm rõ ý nghĩa, từ “iti” được thêm vào để diễn đạt rằng: “Người ấy tự cho mình là bậc trí tuệ.”

Anumatipucchāvasena cetaṃ vuttaṃ.
Điều này được nói đến dưới hình thức một câu hỏi để xin phép.

Tenevāha ‘‘udāhu no’’ti.
Do đó có lời hỏi rằng: “Hay không?”

‘‘Taṃ kiṃ maññati bhavaṃ piṅgiyānī samaṇassa gotamassa paññāveyyattiya’’nti vuttamevatthaṃ puna gaṇhanto ‘‘paṇḍito maññe’’ti āha, tasmā vuttaṃ ‘‘bhavaṃ piṅgiyānī samaṇaṃ gotamaṃ paṇḍitoti maññati udāhu no’’ti, yathā te khameyya, tathā naṃ kathehīti adhippāyo.
Khi được hỏi rằng: “Quý vị nghĩ gì về trí tuệ của Sa-môn Gotama?” thì người ấy trả lời rằng: “Tôi nghĩ Ngài là bậc trí tuệ.” Do đó có câu hỏi rằng: “Quý vị Piṅgiyānī có nghĩ Sa-môn Gotama là bậc trí tuệ hay không?” Ý nghĩa chính là tùy theo sự chấp nhận của quý vị mà hãy giải thích điều ấy.

Ahaṃ ko nāma, mama avisayo esoti dasseti.
“Ta là ai mà có thể hiểu được vấn đề này?” Điều này được nêu ra để chỉ rõ phạm vi khả năng của bản thân.

Ko cāti hetunissakke paccattavacananti āha ‘‘kuto cā’’ti.
“Vì sao?” là câu hỏi nhằm tìm hiểu nguyên nhân cá nhân. Do đó có lời dạy rằng: “Từ đâu và vì lý do gì?”

Tathā cāha ‘‘kena kāraṇena jānissāmī’’ti, yena kāraṇena samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ jāneyyaṃ , taṃ kāraṇaṃ mayi natthīti adhippāyo.
Cũng vậy, câu hỏi được đặt ra: “Với lý do gì tôi có thể biết được?” Ý nghĩa chính là: “Làm thế nào tôi có thể hiểu được trí tuệ của Sa-môn Gotama? Lý do ấy không tồn tại nơi tôi.”

Buddhoyeva bhaveyya abuddhassa sabbathā buddhañāṇānubhāvaṃ jānituṃ asakkuṇeyyattāti.
Chỉ có Đức Phật mới có thể hiểu được toàn bộ ảnh hưởng của trí tuệ Phật, còn người không phải Phật thì không thể hiểu được.

Vuttañhetaṃ – ‘‘appamattakaṃ panetaṃ, bhikkhave, oramattakaṃ sīlamattakaṃ, yena puthujjano tathāgatassa vaṇṇaṃ vadamāno vadeyya (dī. ni. 1.7).
Đã được nói rằng: “Này các Tỳ-khưu, điều này thật nhỏ bé, chỉ là giới luật bên ngoài, khi một phàm nhân ca ngợi Đức Như Lai bằng những lời như vậy.”

Atthi, bhikkhave, aññeva dhammā gambhīrā duddasā duranubodhā…pe… yehi tathāgatassa yathābhūtaṃ vaṇṇaṃ sammā vadamāno vadeyyā’’ti (dī. ni. 1.28) ca.
“Này các Tỳ-khưu, có những pháp khác sâu sắc, khó thấy, khó hiểu… nhờ đó một người có thể ca ngợi Đức Như Lai một cách đúng đắn.”

Etthāti ‘‘sopi nūnassa tādiso’’ti etasmiṃ pade.
Ở đây, cụm từ “người ấy cũng giống như vậy” được sử dụng.

Pasatthappasatthoti pasatthehi pāsaṃsehi attano guṇeheva so pasattho, na tassa kittinā, pasaṃsāsabhāveneva pāsaṃsoti attho.
“Pasatthappasattha” nghĩa là người ấy được tán dương bởi những phẩm chất của chính mình, không phải bởi danh tiếng; ý nghĩa là sự tán dương dựa trên giá trị thực sự.

Tenāha ‘‘sabbaguṇāna’’ntiādi.
Do đó có lời dạy rằng: “Bởi tất cả các phẩm chất…”

Maṇiratananti cakkavattino maṇiratanaṃ.
“Maṇiratana” nghĩa là bảo vật ngọc quý của Chuyển Luân Vương.

Sadevake pāsaṃsānampi pāsaṃsoti dassetuṃ ‘‘pasatthehi vā’’ti dutiyavikappo gahito.
Để minh họa rằng cả chư thiên cũng tán dương, cách giải thích thứ hai được áp dụng: “Họ được tán dương bởi những điều tốt đẹp.”

Araṇīyato attho, so eva vasatīti vasoti atthavaso.
Ý nghĩa của “araṇīya” là nơi an trú, tức là người ấy sống trong trạng thái an ổn.

Tassa tassa payogassa ānisaṃsabhūtaṃ phalanti āha ‘‘atthavasanti atthānisaṃsa’’nti.
Kết quả của từng ứng dụng mang lại lợi ích; do đó có lời dạy rằng: “Ý nghĩa và lợi ích.”

Attho vā phalaṃ tadadhīnavuttitāya vaso etassāti atthavaso, kāraṇaṃ.
Ý nghĩa hoặc kết quả là nền tảng của sự an trú; đây là lý do.

Khuddakamadhūti khuddakamakkhikāhi katadaṇḍakamadhu.
“Khuddakamadhu” nghĩa là mật ngọt do ong nhỏ làm ra.

Aneḷakanti niddosaṃ apagatamakkhikaṇḍakaṃ.
“Aneḷaka” nghĩa là không có lỗi, không còn bụi bẩn của ong.

Udāharīyati ubbegapītivasenāti udānaṃ, tathā vā udāharaṇaṃ udānaṃ.
“Udāharīyati” nghĩa là ví dụ được trích dẫn như một lời cảm thán, hoặc cũng có thể là một ví dụ minh họa.

Tenāha ‘‘udāhāraṃ udāharī’’ti.
Do đó có lời dạy rằng: “Ví dụ được đưa ra.”

Yathā pana taṃ vacanaṃ udānanti vuccati, taṃ dassetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ.
Để minh họa rằng lời nói ấy được gọi là “udāna,” câu “như vậy…” đã được nói đến.

Sesaṃ suviññeyyameva.
Phần còn lại dễ hiểu.

Kāraṇapālīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Chú Giải Kinh Kāraṇapālī đã kết thúc.

5. Piṅgiyānīsuttavaṇṇanā
Chú Giải Kinh Piṅgiyānī.

195. Pañcame sabbasaṅgāhikanti sarīragatassa ceva vatthālaṅkāragatassa cāti sabbassa nīlabhāvassa saṅgāhakavacanaṃ.
Trong phần thứ năm, “sabbasaṅgāhika” nghĩa là từ ngữ bao quát tất cả, chỉ cho màu xanh dương liên quan đến thân thể cũng như y phục và trang sức.

Tassevāti nīlādisabbasaṅgāhikavasena vuttaatthasseva.
“Tasseva” nghĩa là ý nghĩa đã được nói đến theo cách bao quát tất cả các màu sắc như xanh dương v.v…

Vibhāgadassananti pabhedadassanaṃ.
“Vibhāgadassana” nghĩa là sự phân biệt rõ ràng.

Yathā te licchavirājāno apītādivaṇṇā eva keci keci vilepanavasena pītādivaṇṇā khāyiṃsu, evaṃ anīlādivaṇṇā eva keci vilepanavasena nīlādivaṇṇā khāyiṃsu.
Như các vị vua Licchavi, có người không có màu vàng v.v… nhưng nhờ bôi thuốc nhuộm mà trở nên có màu vàng v.v… Tương tự, có người không có màu xanh dương v.v… nhưng nhờ bôi thuốc nhuộm mà trở nên có màu xanh dương v.v…

Te kira suvaṇṇavicittehi maṇiobhāsehi ekanīlā viya khāyanti.
Họ được miêu tả là rực rỡ như ánh sáng của ngọc quý và kim cương, tỏa ra một màu xanh đồng nhất.

Kokanadanti vā padumavisesanaṃ yathā ‘‘kokāsaka’’nti.
“Kokanada” là tên gọi đặc biệt của một loại hoa sen, giống như “kokāsaka.”

Taṃ kira bahupattaṃ vaṇṇasampannaṃ ativiya sugandhañca hoti.
Loại hoa này có nhiều cánh, đầy đủ màu sắc và hương thơm vô cùng quyến rũ.

Ayañhettha attho – yathā kokanadasaṅkhātaṃ padumaṃ pāto sūriyuggamanavelāya phullaṃ vikasitaṃ avītagandhaṃ siyā virocamānaṃ, evaṃ sarīragandhena guṇagandhena ca sugandhaṃ, saradakāle antalikkhe ādiccamiva attano tejasā tapantaṃ, aṅgehi niccharantajutitāya aṅgīrasaṃ sambuddhaṃ passāti.
Ý nghĩa ở đây là: Giống như hoa sen Kokanada vào buổi sáng khi mặt trời mọc, nở rộ, tỏa hương thơm ngát và rực rỡ, tương tự như vậy, với hương thơm của thân thể và đức hạnh, vị ấy tỏa sáng như mặt trời giữa bầu trời mùa thu, chiếu sáng bằng ánh hào quang phát ra từ thân mình, và thấy được Đức Phật Aṅgīrasa (Phật Gotama) hoàn toàn giác ngộ.

Piṅgiyānīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Chú Giải Kinh Piṅgiyānī đã kết thúc.

6. Mahāsupinasuttavaṇṇanā
Chú Giải Kinh Đại Mộng.

196. Chaṭṭhe dhātukkhobhakaraṇapaccayo nāma visabhāgabhesajjasenāsanāhārādipaccayo.
Trong phần thứ sáu, “dhātukkhobhakaraṇapaccayo” nghĩa là điều kiện gây xáo trộn các yếu tố (đất, nước, lửa, gió), tức là những điều kiện như thuốc men, chỗ ngồi, chỗ nằm, thức ăn, v.v… không phù hợp.

Atthakāmatāya vā anatthakāmatāya vāti pasannā atthakāmatāya, kuddhā anatthakāmatāya.
“Hoặc mong muốn lợi ích, hoặc không mong muốn lợi ích” nghĩa là người có lòng tin thì mong muốn lợi ích, còn người sân hận thì không mong muốn lợi ích.

Atthāya vā anatthāya vāti sabhāvato bhavitabbāya atthāya vā anatthāya vā.
“Hoặc vì lợi ích, hoặc vì bất lợi” nghĩa là về bản chất, điều đó có thể dẫn đến lợi ích hoặc bất lợi.

Upasaṃharantīti attano devānubhāvena upanenti.
“Upasaṃharanti” nghĩa là họ dùng năng lực thần thông của chư thiên để thu hút lại.

Bodhisattamātā viya puttapaṭilābhanimittanti tadā kira pure puṇṇamāya sattamadivasato paṭṭhāya vigatasurāpānaṃ mālāgandhādivibhūtisampannaṃ nakkhattakīḷaṃ anubhavamānā bodhisattamātā sattame divase pātova uṭṭhāya gandhodakena nahāyitvā sabbālaṅkārabhūsitā varabhojanaṃ bhuñjitvā uposathaṅgāni adhiṭṭhāya sirigabbhaṃ pavisitvā sirisayane nipannā niddaṃ okkamamānā imaṃ supinaṃ addasa –
“Như mẹ của Bồ-tát thấy điềm báo sinh con” nghĩa là vào thời điểm trước đây, trong ngày rằm, từ ngày thứ bảy trở đi, khi không uống rượu và tham gia lễ hội sao với vòng hoa, hương thơm và các vật trang hoàng, mẹ của Bồ-tát vào ngày thứ bảy đã thức dậy sớm, tắm bằng nước thơm, trang điểm đầy đủ, ăn món ăn ngon, giữ tám giới, rồi bước vào phòng ngủ quý giá, nằm trên giường quý, và khi sắp sửa ngủ, bà thấy giấc mộng này: bốn vị Đại Thiên Vương nâng giường bà lên, đưa bà đến hồ Anotatta, tắm rửa cho bà, mặc cho bà y phục thiên giới, xức hương thơm, đeo hoa trời, rồi đặt bà nằm xuống ở phía đông một lâu đài vàng bên trong núi bạc không xa. Sau đó, Bồ-tát hóa thành một con voi trắng quý giá, từ núi vàng không xa bước tới, leo lên núi bạc, bước vào lâu đài vàng, đi quanh mẹ theo chiều phải, rồi biến mất vào bụng mẹ. Đây là giấc mộng liên quan đến sự kiện “mẹ của Bồ-tát thấy điềm báo sinh con.”

Kosalarājāviya soḷasa supineti –
Vua Kosala đã thấy mười sáu giấc mộng:

‘‘Usabhā rukkhā gāviyo gavā ca,
“Bò đực, cây cối, bò cái, và bò đực,”

Asso kaṃso siṅgālī ca kumbho;
“Ngựa, trâu, chó rừng, và bình đất;”

Pokkharaṇī ca apākacandanaṃ,
“Hồ sen và nước không sạch;”

Lābūni sīdanti silāplavanti.
“Các loại củi trôi nổi, đá lăn.”

‘‘Maṇḍūkiyo kaṇhasappe gilanti,
“Ếch nuốt rắn đen,”

Kākaṃ suvaṇṇā parivārayanti;
“Quạ được bao quanh bởi vàng;”

Tasā vakā eḷakānaṃ bhayā hī’’ti. (jā. 1.1.77) –
“Nai sợ hãi chó săn.” (Jātaka 1.1.77)

Ime soḷasa supine passanto kosalarājā viya.
Những giấc mộng này, vua Kosala đã thấy.

1. Ekadivasaṃ kira kosalamahārājā rattiṃ niddūpagato pacchimayāme soḷasa mahāsupine passi (jā. aṭṭha. 1.1.76 mahāsupinajātakavaṇṇanā).
Một ngày kia, vua Kosala khi đang ngủ vào buổi đêm, trong canh cuối cùng đã thấy mười sáu giấc mộng lớn (Jātaka Aṭṭhakathā 1.1.76, Chú Giải Kinh Đại Mộng).

Tattha cattāro añjanavaṇṇā kāḷausabhā ‘‘yujjhissāmā’’ti catūhi disāhi rājaṅgaṇaṃ āgantvā ‘‘usabhayuddhaṃ passissāmā’’ti mahājane sannipatite yujjhanākāraṃ dassetvā naditvā gajjitvā ayujjhitvāva paṭikkantā. Imaṃ paṭhamaṃ supinaṃ addasa.
Trong đó, bốn con bò đực đen bóng như than tiến đến từ bốn hướng, tuyên bố rằng: “Chúng ta sẽ chiến đấu.” Dân chúng tụ tập lại để xem trận đấu giữa các con bò, nhưng sau khi húc nhau và gầm lên, chúng không thực sự chiến đấu mà quay đi. Đây là giấc mộng đầu tiên mà vua thấy.

2. Khuddakā rukkhā ceva gacchā ca pathaviṃ bhinditvā vidatthimattampi ratanamattampi anuggantvāva pupphanti ceva phalanti ca. Imaṃ dutiyaṃ addasa.
Những cây nhỏ và bụi cây tự phá vỡ mặt đất, không đạt được chiều cao hay giá trị quý báu nào, nhưng vẫn ra hoa và kết trái. Đây là giấc mộng thứ hai mà vua thấy.

3. Gāviyo tadahujātānaṃ vacchānaṃ khīraṃ pivantiyo addasa. Ayaṃ tatiyo supino.
Những con bò cái uống sữa của những con bê vừa sinh ra. Đây là giấc mộng thứ ba.

4. Dhuravāhe ārohapariṇāhasampanne mahāgoṇe yugaparamparāya ayojetvā taruṇe godamme dhure yojente addasa. Te dhuraṃ vahituṃ asakkontā chaḍḍetvā aṭṭhaṃsu, sakaṭāni nappavattiṃsu. Ayaṃ catuttho supino.
Những chiếc xe lớn, đầy đủ sức kéo và áp lực, được nối tiếp nhau bởi những con bò non yếu đuối. Những con bò không thể kéo được gánh nặng và bỏ cuộc, khiến xe không thể di chuyển. Đây là giấc mộng thứ tư.

5. Ekaṃ ubhatomukhaṃ assaṃ addasa. Tassa ubhosu passesu yavasaṃ denti, so dvīhipi mukhehi khādati. Ayaṃ pañcamo supino.
Một con ngựa có hai đầu được nhìn thấy. Người ta cho nó ăn lúa mạch ở cả hai phía, và nó ăn bằng cả hai miệng. Đây là giấc mộng thứ năm.

6. Mahājano satasahassagghanikaṃ suvaṇṇapātiṃ sammajjitvā ‘‘idha passāvaṃ karohī’’ti ekassa jarasiṅgālassa upanāmesi. Taṃ tattha passāvaṃ karontaṃ addasa. Ayaṃ chaṭṭho supino.
Mọi người quét dọn một đống vàng lớn trị giá trăm ngàn đồng tiền và nói: “Hãy làm nơi này sạch sẽ,” rồi đưa nó cho một con lừa già. Vua thấy con lừa ấy đang làm việc tại chỗ. Đây là giấc mộng thứ sáu.

7. Eko puriso rajjuṃ vaṭṭetvā pādamūle nikkhipati. Tena nisinnapīṭhassa heṭṭhā sayitā chātasiṅgālī tassa ajānantasseva taṃ khādati. Imaṃ sattamaṃ supinaṃ addasa.
Một người cuộn dây thừng và đặt nó dưới gốc cây. Một con chó rừng nằm dưới ghế ngồi của người ấy, không biết gì, đã cắn và ăn dây thừng. Đây là giấc mộng thứ bảy mà vua thấy.

8. Rājadvāre bahūhi tucchakumbhehi parivāretvā ṭhapitaṃ ekaṃ mahantaṃ pūritakumbhaṃ addasa. Cattāropi pana vaṇṇā catūhi disāhi catūhi anudisāhi ca ghaṭehi udakaṃ ānetvā pūritakumbhameva pūrenti, pūritaṃ pūritaṃ udakaṃ uttaritvā palāyati. Tepi punappunaṃ tattheva udakaṃ āsiñcanti, tucchakumbhe olokentāpi natthi. Ayaṃ aṭṭhamo supino.
Tại cổng hoàng cung, một bình nước lớn đầy được bao quanh bởi nhiều bình rỗng. Từ bốn hướng chính và bốn hướng phụ, mọi người mang nước đổ vào bình lớn, nhưng nước tràn ra ngoài và chảy đi. Họ liên tục đổ nước vào, nhưng khi kiểm tra các bình rỗng thì không có gì. Đây là giấc mộng thứ tám.

9. Ekaṃ pañcapadumasañchannaṃ gambhīraṃ sabbatotitthaṃ pokkharaṇiṃ addasa. Samantato dvipadacatuppadā otaritvā tattha pānīyaṃ pivanti. Tassa majjhe gambhīraṭṭhāne udakaṃ āvilaṃ, tīrappadese dvipadacatuppadānaṃ akkamanaṭṭhāne acchaṃ vippasannamanāvilaṃ. Ayaṃ navamo supino.
Một hồ sen với năm bông hoa che phủ, sâu thẳm và có nước trong suốt ở tất cả các bờ. Hai chân và bốn chân (động vật) từ khắp nơi xuống uống nước. Ở giữa hồ, nước sâu và đục, nhưng ở các bờ nông, nước trong và sạch để động vật bước xuống uống. Đây là giấc mộng thứ chín.

10. Ekissāyeva kumbhiyā paccamānaṃ odanaṃ apākaṃ addasa. ‘‘Apāka’’nti vicāretvā vibhajitvā ṭhapitaṃ viya tīhākārehi paccamānaṃ ekasmiṃ passe atikilinno hoti, ekasmiṃ uttaṇḍulo, ekasmiṃ supakkoti. Ayaṃ dasamo supino.
Trong một chiếc bình duy nhất, cơm nấu chưa chín được nhìn thấy. Khi phân tích kỹ, cơm ấy bị chia thành ba phần: một phần quá chín, một phần sống, và một phần nấu vừa đủ. Đây là giấc mộng thứ mười.

11. Satasahassagghanakaṃ candanasāraṃ pūtitakkena vikkiṇante addasa. Ayaṃ ekādasamo supino.
Vua thấy người ta đang bán lõi gỗ đàn hương trị giá trăm ngàn đồng tiền, nhưng đã bị thối rữa. Đây là giấc mộng thứ mười một.

12. Tucchalābūni udake sīdantāni addasa. Ayaṃ dvādasamo supino.
Những củ cải vô giá trị đang chìm trong nước. Đây là giấc mộng thứ mười hai.

13. Mahantamahantā kūṭāgārappamāṇā ghanasilā nāvā viya udake plavamānā addasa. Ayaṃ terasamo supino.
Những tảng đá lớn, có kích thước như những ngôi nhà nhiều tầng, giống như thuyền trôi nổi trên mặt nước. Đây là giấc mộng thứ mười ba.

14. Khuddakamadhukapupphappamāṇā maṇḍūkiyo mahante kaṇhasappe vegena anubandhitvā uppalanāḷe viya chinditvā maṃsaṃ khāditvā gilantiyo addasa. Ayaṃ cuddasamo supino.
Những con ếch nhỏ bằng kích thước của bông hoa mật ong đuổi theo những con rắn đen lớn, cắn đứt chúng thành từng đoạn như thân cây sen, ăn thịt và nuốt chửng. Đây là giấc mộng thứ mười bốn.

15. Dasahi asaddhammehi samannāgataṃ gāmagocaraṃ kākaṃ kañcanavaṇṇavaṇṇatāya ‘‘suvaṇṇā’’ti laddhanāme suvaṇṇarājahaṃse parivārente addasa. Ayaṃ pannarasamo supino.
Một con quạ sống trong làng và rừng, mang mười đặc tính xấu, nhưng lại có màu sắc vàng óng ánh và được gọi là “suvaṇṇa” (vàng). Nó được bao quanh bởi những con thiên nga hoàng kim. Đây là giấc mộng thứ mười lăm.

16. Pubbe dīpino eḷake khādanti. Te pana eḷake dīpino anubandhitvā muramurāti khādante addasa. Athaññe tasā vakā eḷake dūratova disvā tasitā tāsappattā hutvā eḷakānaṃ bhayā palāyitvā gumbagahanāni pavisitvā nilīyiṃsu. Ayaṃ soḷasamo supino.
Trước đây, những con sư tử ăn thịt nai. Nhưng vua thấy những con sư tử đuổi theo nai và gặm nhấm chúng với âm thanh “mura mura.” Sau đó, những con hươu khác nhìn thấy nai từ xa, trở nên sợ hãi và chạy trốn vào các hang động rừng sâu, ẩn mình. Đây là giấc mộng thứ mười sáu.

1. Tattha adhammikānaṃ rājūnaṃ, adhammikānañca manussānaṃ kāle loke viparivattamāne kusale osanne akusale ussanne lokassa parihānakāle devo na sammā vasissati, meghapādā pacchijjissanti, sassāni milāyissanti, dubbhikkhaṃ bhavissati, vassitukāmā viya catūhi disāhi meghā uṭṭhahitvā itthikāhi ātape patthaṭānaṃ vīhiādīnaṃ temanabhayena antopavesitakāle purisesu kudālapiṭake ādāya āḷibandhanatthāya nikkhantesu vassanākāraṃ dassetvā gajjitvā vijjulatā nicchāretvā usabhā viya ayujjhitvā avassitvāva palāyissanti. Ayaṃ paṭhamassa vipāko.
Khi các vị vua phi pháp và những người dân phi pháp xuất hiện, khi thế gian suy thoái, thiện pháp bị chìm lấp và ác pháp trỗi dậy, vào thời kỳ suy tàn của thế gian, trời không mưa đúng mùa, các đám mây tan rã, cây cối khô héo, nạn đói xảy ra. Các đám mây từ bốn phương nổi lên như muốn đổ mưa, nhưng khi mặt trời thiêu đốt khiến cây lúa và các loại cây trồng khác bị nóng bức, chúng lại sợ hãi và rút lui. Khi người dân mang cuốc và giỏ đi ra ngoài để buộc dây leo, đám mây giả vờ tạo ra dáng vẻ sắp mưa, sấm sét vang lên, nhưng giống như những con bò đực không chiến đấu mà chỉ bỏ chạy. Đây là kết quả của giấc mộng thứ nhất.

2. Lokassa parihīnakāle manussānaṃ parittāyukakāle sattā tibbarāgā bhavissanti, asampattavayāva kumāriyo purisantaraṃ gantvā utuniyo ceva gabbhiniyo ca hutvā puttadhītāhi vaḍḍhissanti. Khuddakarukkhānaṃ pupphaṃ viya hi tāsaṃ utunibhāvo, phalaṃ viya ca puttadhītaro bhavissanti. Ayaṃ dutiyassa vipāko.
Khi thế gian suy tàn và tuổi thọ con người giảm sút, chúng sinh sẽ trở nên tham ái mạnh mẽ. Những cô gái trẻ chưa lập gia đình sẽ tự ý đến với đàn ông, trở thành phụ nữ có thai và sinh con. Thời kỳ thanh xuân của họ giống như hoa của cây nhỏ, và con cái họ giống như trái cây. Đây là kết quả của giấc mộng thứ hai.

3. Manussānaṃ jeṭṭhāpacāyikakammassa naṭṭhakāle sattā mātāpitūsu vā sassusasuresu vā lajjaṃ anupaṭṭhapetvā sayameva kuṭumbaṃ saṃvidahantāva ghāsacchādanamattampi mahallakānaṃ dātukāmā dassanti, adātukāmā na dassanti. Mahallakā anāthā hutvā asayaṃvasī dārake ārādhetvā jīvissanti tadahujātānaṃ vacchakānaṃ khīraṃ pivantiyo mahāgāviyo viya. Ayaṃ tatiyassa vipāko.
Khi việc tôn kính cha mẹ, bà con và những người lớn tuổi bị mai một, chúng sinh sẽ không còn cảm thấy xấu hổ hay kính trọng đối với cha mẹ hay người thân. Họ tự mình xây dựng gia đình và chỉ cho người già thức ăn như cỏ hoặc lá cây nếu muốn, còn không thì không cho gì cả. Người già trở nên cô độc, phải sống ngoài đường, nịnh bợ trẻ em để được sống sót, giống như những con bò lớn uống sữa của bê con vừa sinh. Đây là kết quả của giấc mộng thứ ba.

4. Adhammikarājūnaṃ kāle adhammikarājāno paṇḍitānaṃ paveṇikusalānaṃ kammanittharaṇasamatthānaṃ mahāmattānaṃ yasaṃ na dassanti, dhammasabhāyaṃ vinicchayaṭṭhānepi paṇḍite vohārakusale mahallake amacce na ṭhapessanti, tabbiparītānaṃ pana taruṇataruṇānaṃ yasaṃ dassanti, tathārūpe eva ca vinicchayaṭṭhāne ṭhapessanti. Te rājakammāni ceva yuttāyuttañca ajānantā neva taṃ yasaṃ ukkhipituṃ sakkhissanti, na rājakammāni nittharituṃ. Te asakkontā kammadhuraṃ chaḍḍessanti, mahallakāpi paṇḍitāmaccā yasaṃ alabhantā kiccāni nittharituṃ samatthāpi ‘‘kiṃ amhākaṃ etehi, mayaṃ bāhirakā jātā, abbhantarikā taruṇadārakā jānissantī’’ti uppannāni kammāni na karissanti. Evaṃ sabbathāpi tesaṃ rājūnaṃ hāniyeva bhavissati, dhuraṃ vahituṃ asamatthānaṃ vacchadammānaṃ dhure yojitakālo viya dūravāhānañca mahāgoṇānaṃ yugaparamparāya ayojitakālo viya bhavissati. Ayaṃ catutthassa vipāko.
Khi các vị vua phi pháp trị vì, họ sẽ không ban tặng danh vọng cho các bậc trưởng lão, trí tuệ, giỏi về nghi lễ và đủ khả năng thực hiện các nhiệm vụ quan trọng. Trong hội đồng pháp sự hay nơi quyết định công việc, họ sẽ không đặt các bậc trưởng lão hiểu biết giáo pháp và thông thạo ngôn ngữ vào các vị trí quan trọng, mà thay vào đó đề bạt những người trẻ tuổi thiếu kinh nghiệm. Những người này, do thiếu hiểu biết, sẽ không thể nâng cao danh vọng hay hoàn thành các công việc của triều đình. Không thể chịu đựng gánh nặng trách nhiệm, họ sẽ bỏ mặc công việc. Ngay cả các bậc trưởng lão, dù có khả năng, cũng sẽ nghĩ rằng: “Chúng ta đã bị đẩy ra bên ngoài, những đứa trẻ trong hoàng cung sẽ biết điều gì cần làm,” và họ sẽ không thực hiện các nhiệm vụ được giao. Như vậy, toàn bộ triều đình sẽ suy thoái, giống như thời điểm bò non yếu đuối được buộc vào gánh nặng, hay thời điểm những chiếc xe lớn nối tiếp nhau nhưng không thể kéo được gánh nặng. Đây là kết quả của giấc mộng thứ tư.

5. Adhammikarājakāleyeva adhammikabālarājāno adhammike lolamanusse vinicchaye ṭhapessanti, te pāpapuññesu anādarā bālā sabhāyaṃ nisīditvā vinicchayaṃ dentā ubhinnampi atthapaccatthikānaṃ hatthato lañjaṃ gahetvā khādissanti asso viya dvīhi mukhehi yavasaṃ. Ayaṃ pañcamassa vipāko.
Trong thời kỳ các vị vua phi pháp trị vì, những vị vua trẻ tuổi thiếu đạo đức sẽ đặt những người tham lam và phi pháp vào các vị trí quyết định. Những kẻ ngu si này, không tôn trọng thiện hay ác, ngồi trong hội đồng và đưa ra phán quyết. Họ sẽ lấy phần thưởng từ cả hai phía tranh chấp và ăn như con ngựa có hai miệng ăn lúa mạch. Đây là kết quả của giấc mộng thứ năm.

6. Adhammikāyeva vijātirājāno jātisampannānaṃ kulaputtānaṃ āsaṅkāya yasaṃ na dassanti, akulīnānaṃyeva dassanti. Evaṃ mahākulāni duggatāni bhavissanti, lāmakakulāni issarāni. Te ca kulīnapurisā jīvituṃ asakkontā ‘‘ime nissāya jīvissāmā’’ti akulīnānaṃ dhītaro dassanti, iti tāsaṃ kuladhītānaṃ akulīnehi saddhiṃ saṃvāso jarasiṅgālassa suvaṇṇapātiyaṃ passāvakaraṇasadiso bhavissati. Ayaṃ chaṭṭhassa vipāko.
Các vị vua phi pháp, do nghi ngờ những người thuộc dòng dõi cao quý, sẽ không ban tặng danh vọng cho họ mà chỉ trao cho những kẻ xuất thân thấp kém. Như vậy, các gia tộc lớn sẽ rơi vào cảnh suy tàn, còn những gia tộc thấp kém sẽ trở nên quyền quý. Những người thuộc gia tộc cao quý, không thể tự nuôi sống mình, sẽ nghĩ rằng: “Chúng ta sẽ sống nhờ vào họ,” và gả con gái của họ cho những kẻ thấp kém. Sự chung sống giữa con gái của các gia tộc cao quý với những kẻ thấp kém sẽ giống như việc một con lừa già được giao nhiệm vụ làm sạch đống vàng. Đây là kết quả của giấc mộng thứ sáu.

7. Gacchante gacchante kāle itthiyo purisalolā surālolā alaṅkāralolā visikhālolā āmisalolā bhavissanti dussīlā durācārā. Tā sāmikehi kasigorakkhādīni kammāni katvā kicchena kasirena sambhataṃ dhanaṃ jārehi saddhiṃ suraṃ pivantiyo mālāgandhavilepanaṃ dhārayamānā antogehe accāyikampi kiccaṃ anoloketvā gehaparikkhepassa uparibhāgenapi chiddaṭṭhānehipi jāre upadhārayamānā sve vapitabbayuttakaṃ bījampi koṭṭetvā yāgubhattakhajjakāni pacitvā khādamānā vilumpissanti heṭṭhāpīṭhake nipannachātasiṅgālī viya vaṭṭetvā vaṭṭetvā pādamūle nikkhittarajjuṃ. Ayaṃ sattamassa vipāko.
Theo thời gian, phụ nữ sẽ trở nên tham lam đàn ông, rượu, trang sức, sự nổi tiếng và của cải vật chất, trở nên vô đạo đức và hành xử xấu xa. Họ sẽ làm việc chăm chỉ để tích lũy tài sản, nhưng lại cùng chồng uống rượu, mang vòng hoa, xức hương thơm, và không quan tâm đến công việc cấp bách trong nhà. Họ thậm chí sẽ chứa chấp những kẻ trộm trên tầng thượng hoặc nơi hở trong nhà, ăn cắp hạt giống cần trồng, nấu các loại bánh mì và thực phẩm khác để ăn, và đánh cắp mọi thứ giống như con chó rừng cuộn tròn nằm dưới ghế, gặm dây thừng quấn quanh gốc cây. Đây là kết quả của giấc mộng thứ bảy.

8. Gacchante gacchante kāle loko parihāyissati, raṭṭhaṃ nirojaṃ bhavissati, rājāno duggatā kapaṇā bhavissanti. Yo issaro bhavissati, tassa bhaṇḍāgāre satasahassamattā bhavissanti. Te evaṃduggatā sabbe jānapade attanova kammaṃ kāressanti, upaddutā manussā sake kammante chaḍḍetvā rājūnaṃyeva atthāya pubbaṇṇāparaṇṇāni vapantā rakkhantā lāyantā maddantā pavesentā ucchukkhettāni karontā yantāni vāhentā phāṇitādīni pacantā pupphārāme phalārāme ca karontā tattha tattha nipphannāni pubbaṇṇādīni āharitvā rañño koṭṭhāgārameva pūressanti. Attano gehesu tucchakoṭṭhe olokentāpi na bhavissanti, tucchakumbhe anoloketvā pūritakumbhapūraṇasadisameva bhavissati. Ayaṃ aṭṭhamassa vipāko.
Theo thời gian, thế gian sẽ suy thoái, đất nước sẽ trở nên nghèo đói, và các vị vua sẽ rơi vào cảnh khốn khó, trở nên keo kiệt. Kho tàng của các vị vua dù có hàng trăm ngàn món cũng sẽ bị cạn kiệt. Trong tình trạng khó khăn này, tất cả người dân trong quốc độ sẽ phải tự làm việc để sinh sống. Người dân, lo sợ, sẽ bỏ nghề nghiệp của mình và làm việc vì lợi ích của vua: trồng lúa, bảo vệ, thu hoạch, nghiền nát, xây dựng ruộng bậc thang, kéo xe, nấu đường, tạo vườn hoa và vườn trái cây, và mang tất cả sản phẩm thu hoạch được đổ đầy vào kho của vua. Khi kiểm tra kho của chính mình, họ sẽ không tìm thấy gì, giống như việc kiểm tra bình rỗng mà không thấy gì bên trong, dù đã đổ đầy vào bình lớn. Đây là kết quả của giấc mộng thứ tám.

9. Gacchante gacchante kāle rājāno adhammikā bhavissanti, chandādivasena agatiṃ gacchantā rajjaṃ kāressanti, dhammena vinicchayaṃ nāma na dassanti lañjavittakā bhavissanti dhanalolā, raṭṭhavāsikesu tesaṃ khantimettānuddayā nāma na bhavissanti, kakkhaḷā pharusā ucchuyante ucchubhaṇḍikā viya manusse pīḷentā nānappakāraṃ baliṃ uppādetvā dhanaṃ gaṇhissanti. Manussā balipīḷitā kiñci dātuṃ asakkontā gāmanigamādayo chaḍḍetvā paccantaṃ gantvā vāsaṃ kappessanti. Majjhimajanapado suñño bhavissati, paccanto ghanavāso seyyathāpi pokkharaṇiyā majjhe udakaṃ āvilaṃ pariyante vippasannaṃ. Ayaṃ navamassa vipāko.
Theo thời gian, các vị vua sẽ trở nên phi pháp, hành động theo tham vọng và tà kiến, cai trị đất nước không theo chính pháp, không đưa ra phán quyết công bằng mà chỉ tham lam của cải, trở thành kẻ háu tiền. Họ sẽ không có lòng kiên nhẫn, tình thương hay lòng nhân ái đối với dân chúng, ngược lại họ sẽ hung dữ, tàn nhẫn, áp bức người dân như những con quỷ dữ, đòi nhiều loại thuế và tịch thu tài sản. Người dân bị áp bức bởi thuế má, không thể đóng góp gì thêm, sẽ bỏ làng mạc và đô thị để đến sống ở vùng biên giới. Vùng trung tâm quốc độ sẽ trở nên hoang vắng, trong khi vùng biên giới sẽ đông đúc dân cư, giống như nước đục ở giữa hồ và trong suốt ở rìa ngoài. Đây là kết quả của giấc mộng thứ chín.

10. Gacchante gacchante kāle rājāno adhammikā bhavissanti, tesu adhammikesu rājayuttāpi brāhmaṇagahapatikāpi negamajānapadāpīti samaṇabrāhmaṇe upādāya sabbe manussā adhammikā bhavissanti. Tato tesaṃ ārakkhadevatā, balipaṭiggāhikadevatā, rukkhadevatā, ākāsaṭṭhadevatāti evaṃ devatāpi adhammikā bhavissanti. Adhammikarājūnaṃ rajje vātā visamā kharā vāyissanti, te ākāsaṭṭhakavimānāni kampessanti. Tesu kampitesu devatā kupitā devaṃ vassituṃ na dassanti. Vassamānopi sakalaraṭṭhe ekappahāreneva na vassissati, vassamānopi sabbattha kasikammassa vā vappakammassa vā upakāro hutvā na vassissati. Yathā ca raṭṭhe, evaṃ janapadepi gāmepi ekataḷākasarepi ekappahārena na vassissati, taḷākassa uparibhāge vassanto heṭṭhābhāge na vassissati, heṭṭhā vassanto upari na vassissati. Ekasmiṃ bhāge sassaṃ ativassena nassissati, ekasmiṃ avassanena milāyissati, ekasmiṃ sammā vassamāno sampādessati. Evaṃ ekassa rañño rajje vuttasassā vipāko. Tippakārā bhavissanti ekakumbhiyā odano viya. Ayaṃ dasamassa vipāko.
Theo thời gian, các vị vua sẽ trở nên phi pháp, và tất cả mọi tầng lớp trong xã hội, từ Bà-la-môn, gia chủ, dân làng, cho đến Sa-môn và Bà-la-môn, đều dựa vào sự phi pháp mà trở nên bất thiện. Các vị thần bảo hộ, thần nhận lễ vật, thần cây cối, và thần trú ngụ trên hư không cũng sẽ trở nên phi pháp. Dưới triều đại của các vị vua phi pháp, gió sẽ thổi mạnh mẽ và khắc nghiệt, làm rung chuyển các cung điện trên hư không. Các vị thần bị kích động sẽ không cho mưa rơi. Mưa sẽ không đổ xuống toàn bộ đất nước mà chỉ rơi từng phần, không giúp ích gì cho việc canh tác hay gieo trồng. Trong một quốc độ, mưa sẽ không rơi đồng đều: nơi thì mưa quá nhiều làm lúa chết, nơi thì không mưa khiến lúa khô héo, và nơi khác thì mưa vừa đủ để lúa phát triển. Kết quả này tương tự như cơm trong một chiếc bình duy nhất, chỗ thì quá chín, chỗ thì sống, và chỗ khác thì nấu vừa đủ. Đây là kết quả của giấc mộng thứ mười.

11. Gacchante gacchanteyeva kāle sāsane parihāyante paccayalolā alajjikā bahū bhikkhū bhavissanti. Te bhagavatā paccayaloluppaṃ nimmathetvā kathitadhammadesanaṃ cīvarādicatupaccayahetu paresaṃ desessanti. Paccayehi mucchitvā nittharaṇapakkhe ṭhitā nibbānābhimukhaṃ katvā desetuṃ na sakkhissanti. Kevalaṃ ‘‘padabyañjanasampattiñceva madhurasaddañca sutvā mahagghāni cīvarādīni dassanti’’iccevaṃ desessanti. Apare antaravīthicatukkarājadvārādīsu nisīditvā kahāpaṇaaḍḍhakahāpaṇapādamāsakarūpādīnipi nissāya desessanti. Iti bhagavatā nibbānagghanakaṃ katvā desitaṃ dhammaṃ catupaccayatthāya ceva kahāpaṇādiatthāya ca vikkiṇitvā desentā satasahassagghanakaṃ candanasāraṃ pūtitakkena vikkiṇantā viya bhavissanti. Ayaṃ ekādasamassa vipāko.
Khi giáo pháp suy thoái, sẽ xuất hiện nhiều Tỳ-khưu tham lam của cải và thiếu hổ thẹn. Những vị này, mặc dù Đức Phật đã cảnh báo về sự tham lam, nhưng vẫn giảng dạy giáo pháp vì mục đích nhận được tứ sự (y phục, thức ăn, chỗ ở, thuốc men). Họ bị mê hoặc bởi lợi dưỡng, không còn khả năng hướng dẫn con đường giải thoát và Niết-bàn. Họ chỉ giảng dạy để nhận được y phục quý giá và lời khen ngợi về giọng nói ngọt ngào. Một số khác ngồi tại các cổng thành hay cửa cung điện, thuyết giảng giáo pháp để đổi lấy tiền bạc, thậm chí chỉ vài đồng xu nhỏ. Như vậy, giáo pháp quý giá mà Đức Phật đã giảng dạy để dẫn đến Niết-bàn sẽ bị đem bán để đổi lấy tứ sự và tiền bạc, giống như người ta bán gỗ đàn hương thối rữa trị giá trăm ngàn đồng tiền. Đây là kết quả của giấc mộng thứ mười một.

12. Adhammikarājakāle loke viparivattanteyeva rājāno jātisampannānaṃ kulaputtānaṃ yasaṃ na dassanti, akulīnānaññeva dassanti. Te issarā bhavissanti, itarā daliddā. Rājasammukhepi rājadvārepi amaccasammukhepi vinicchayaṭṭhānepi tucchalābusadisānaṃ akulīnānaṃyeva kathā osīditvā ṭhitā viya niccalā suppatiṭṭhitā bhavissati. Saṅghasannipātepi saṅghakammagaṇakammaṭṭhānesu ceva pattacīvarapariveṇādivinicchayaṭṭhānesu ca dussīlānaṃ pāpapuggalānaṃyeva kathā niyyānikā bhavissati, na lajjibhikkhūnanti evaṃ sabbatthāpi tucchalābūnaṃ sīdanakālo viya bhavissati. Ayaṃ dvādasamassa vipāko.
Trong thời kỳ các vị vua phi pháp trị vì, thế gian sẽ suy thoái, và những người thuộc dòng dõi cao quý sẽ không được ban tặng danh vọng, trong khi những kẻ xuất thân thấp kém lại được tôn vinh. Những kẻ này sẽ trở thành quyền quý, còn những người khác sẽ rơi vào cảnh nghèo đói. Tại triều đình, cổng cung điện, hay trước mặt các quan đại thần, lời nói của những kẻ thấp kém vô giá trị sẽ được lắng nghe và đứng vững như đá tảng, không lay chuyển. Trong các cuộc họp Tăng chúng, tại nơi quyết định các vấn đề liên quan đến y phục, chỗ ở, hoặc phân xử, chỉ có lời nói của những kẻ ác hạnh, xấu xa mới được coi trọng, chứ không phải của các Tỳ-khưu biết hổ thẹn. Giống như thời điểm củ cải vô giá trị chìm xuống, điều này sẽ xảy ra ở mọi nơi. Đây là kết quả của giấc mộng thứ mười hai.

13. Tādiseyeva kāle adhammikarājāno akulīnānaṃ yasaṃ dassanti. Te issarā bhavissanti, kulīnā duggatā. Tesu na keci gāravaṃ karissanti, itaresuyeva karissanti. Rājasammukhe vā amaccasammukhe vā vinicchayaṭṭhāne vā vinicchayakusalānaṃ ghanasilāsadisānaṃ kulaputtānaṃ kathā na ogāhitvā patiṭṭhahissati. Tesu kathentesu ‘‘kiṃ ime kathentī’’ti itare parihāsameva karissanti. Bhikkhusannipātepi vuttappakāresu ṭhānesu neva pesale bhikkhū garukātabbe maññissanti, nāpi nesaṃ kathā pariyogāhitvā patiṭṭhahissati, silānaṃ plavanakālo viya bhavissati. Ayaṃ terasamassa vipāko.
Trong thời kỳ tương tự, các vị vua phi pháp sẽ ban tặng danh vọng cho những kẻ xuất thân thấp kém, khiến họ trở thành quyền quý, trong khi những người thuộc dòng dõi cao quý sẽ rơi vào cảnh suy tàn. Không ai tôn trọng những người thuộc dòng dõi cao quý, mà chỉ tôn trọng những kẻ khác. Tại triều đình, trước mặt các quan đại thần, hay nơi quyết định công việc, lời nói của những người thuộc dòng dõi cao quý, giỏi về phán xét, sẽ không được lắng nghe mà bị bỏ qua. Khi những người này nói, người khác sẽ hỏi: “Họ đang nói gì vậy?” và bỏ mặc họ. Trong các buổi họp Tỳ-khưu, cũng vậy, các Tỳ-khưu hiền thiện sẽ không được kính trọng, và lời nói của họ sẽ không được coi trọng, giống như thời điểm đá nổi trên mặt nước. Đây là kết quả của giấc mộng thứ mười ba.

14. Loke parihāyanteyeva manussā tibbarāgādijātikā kilesānuvattakā hutvā taruṇānaṃ attano bhariyānaṃ vase vattissanti. Gehe dāsakammakārādayopi gomahiṃsādayopi hiraññasuvaṇṇampi sabbaṃ tāsaṃyeva āyattaṃ bhavissati. ‘‘Asukaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ vā paricchadādijātaṃ vā kaha’’nti vutte ‘‘yattha vā tattha vā hotu, kiṃ tuyhiminā byāpārena, tvaṃ mayhaṃ ghare santaṃ vā asantaṃ vā jānitukāmo jāto’’ti vatvā nānappakārehi akkositvā mukhasattīhi koṭṭetvā dāsaceṭake viya vase katvā attano issariyaṃ pavattessanti. Evaṃ madhukapupphappamāṇānaṃ maṇḍūkīnaṃ āsivise kaṇhasappe gilanakālo viya bhavissati. Ayaṃ cuddasamassa vipāko.
Khi thế gian suy thoái, con người sẽ bị chi phối bởi các phiền não như tham lam, sân hận, và sẽ sống dưới sự kiểm soát của vợ trẻ. Trong gia đình, tất cả tài sản, kể cả vàng bạc, trang sức, đều sẽ thuộc về họ. Khi được hỏi: “Tại sao cô mang vàng bạc hay đồ trang sức này đi?” họ sẽ trả lời: “Để ở đâu cũng được, đừng làm phiền tôi. Cô sinh ra để làm chủ trong nhà tôi, dù tốt hay xấu.” Sau đó, họ sẽ mắng nhiếc và đánh đập người khác bằng lời nói sắc bén như dao, biến họ thành nô lệ và thi hành quyền lực của mình. Điều này giống như thời kỳ ếch nhỏ ăn mật hoa bị rắn độc nuốt chửng. Đây là kết quả của giấc mộng thứ mười bốn.

15. Dubbalarājakāle pana rājāno hatthisippādīsu akusalā yuddhesu avisāradā bhavissanti. Te attano rājādhipaccaṃ āsaṅkamānā samānajātikānaṃ kulaputtānaṃ issariyaṃ adatvā attano pādamūlikanahāpanakappakādīnaṃ dassanti. Jātigottasampannā kulaputtā rājakule patiṭṭhaṃ alabhamānā jīvikaṃ kappetuṃ asamatthā hutvā issariye ṭhite jātigottahīne akulīne upaṭṭhahantā vicarissanti, suvaṇṇarājahaṃsehi kākassa parivāritakālo viya bhavissati. Ayaṃ pannarasamassa vipāko.
Trong thời kỳ các vị vua yếu kém trị vì, họ sẽ thiếu kỹ năng trong việc huấn luyện voi ngựa và không đủ can đảm trong chiến đấu. Lo sợ mất ngôi báu, họ sẽ không trao quyền lực cho những người cùng đẳng cấp dòng dõi cao quý mà chỉ giao cho những kẻ thấp kém như người nấu rượu, người giữ vườn, hay người chăm sóc cây cối. Những người thuộc dòng dõi cao quý, không được trọng dụng trong hoàng tộc, sẽ không thể kiếm sống và phải phụ thuộc vào những kẻ xuất thân thấp kém, không có dòng dõi. Điều này giống như thời kỳ thiên nga vàng bị quạ bao quanh. Đây là kết quả của giấc mộng thứ mười lăm.

16. Adhammikarājakāleyeva ca akulīnāva rājavallabhā issarā bhavissanti, kulīnā apaññātā duggatā.
Trong thời kỳ các vị vua phi pháp trị vì, chỉ những kẻ xuất thân thấp kém mới trở thành người được vua yêu quý và nắm quyền lực, còn những người thuộc dòng dõi cao quý sẽ bị bỏ rơi và rơi vào cảnh suy tàn.

Te rājānaṃ attano kathaṃ gāhāpetvā vinicchayaṭṭhānādīsu balavanto hutvā dubbalānaṃ paveṇiāgatāni khettavatthādīni ‘‘amhākaṃ santakānī’’ti abhiyuñjitvā te ‘‘na tumhākaṃ, amhāka’’nti āgantvā vinicchayaṭṭhānādīsu vivadante vettalatādīhi paharāpetvā gīvāyaṃ gahetvā apakaḍḍhāpetvā ‘‘attano pamāṇaṃ na jānātha, amhehi saddhiṃ vivadatha, idāni vo paharāpetvā rañño kathetvā hatthapādacchedādīni kāressāmā’’ti santajjessanti.
Những kẻ này, sau khi thuyết phục vua nghe theo lời họ, sẽ trở nên mạnh mẽ trong các nơi quyết định công việc. Họ sẽ chiếm đoạt ruộng đất của những người yếu thế, tuyên bố rằng: “Đây là của chúng ta.” Khi những người bị tước đoạt đến phản đối rằng: “Đây không phải của các ngươi, mà là của chúng ta,” thì hai bên sẽ tranh cãi tại nơi quyết định. Những kẻ ác sẽ thuê bọn côn đồ đánh đập đối phương, túm cổ lôi đi, và đe dọa rằng: “Các ngươi không biết giới hạn của mình sao? Dám tranh cãi với chúng ta! Giờ đây, sau khi đánh các ngươi, chúng ta sẽ báo cáo với vua và chặt tay chân các ngươi.”

Te tesaṃ bhayena attano santakāni vatthūni ‘‘tumhākaṃyeva tāni, gaṇhathā’’ti niyyātetvā attano gehāni pavisitvā bhītā nipajjissanti.
Vì sợ hãi, những người yếu thế sẽ phải nhượng lại tài sản của mình, nói rằng: “Đó là của các ngươi, hãy lấy đi,” rồi trở về nhà trong sợ hãi và nằm xuống.

Pāpabhikkhūpi pesale bhikkhū yathāruci viheṭhessanti. Pesalā bhikkhū paṭisaraṇaṃ alabhamānā araññaṃ pavisitvā gahanaṭṭhānesu nilīyissanti.
Các Tỳ-khưu xấu xa cũng sẽ quấy rối các Tỳ-khưu hiền thiện tùy thích. Các Tỳ-khưu hiền thiện, không tìm được nơi nương tựa, sẽ phải vào rừng và ẩn mình trong những nơi hoang vắng.

Evaṃ hīnajaccehi ceva pāpabhikkhūhi ca upaddutānaṃ jātimantakulaputtānañceva pesalabhikkhūnañca eḷakānaṃ bhayena tasavakānaṃ palāyanakālo viya bhavissati. Ayaṃ soḷasamassa vipāko.
Như vậy, những người thuộc dòng dõi cao quý và các Tỳ-khưu hiền thiện, bị đe dọa bởi những kẻ thấp kém và các Tỳ-khưu xấu xa, sẽ giống như những con nai sợ hãi chó săn và phải chạy trốn. Đây là kết quả của giấc mộng thứ mười sáu.

Evaṃ tassa tassa anatthassa pubbanimittabhūte soḷasa mahāsupine passi. Tena vuttaṃ ‘‘kosalarājā viya soḷasa supine’’ti.
Như vậy, vua đã thấy mười sáu giấc mộng lớn là điềm báo trước cho những điều bất lợi. Do đó có câu: “Giống như vua Kosala đã thấy mười sáu giấc mộng.”

Ettha ca pubbanimittato attano atthānatthanimittaṃ supinaṃ passanto attano kammānubhāvena passati. Kosalarājā viya lokassa atthānatthanimittaṃ supinaṃ passanto pana sabbasattasādhāraṇakammānubhāvena passatīti veditabbaṃ.
Ở đây, khi một người nhìn thấy giấc mộng là điềm báo cho lợi ích hoặc bất lợi của chính mình, thì đó là do nghiệp lực cá nhân của họ. Nhưng khi vua Kosala nhìn thấy giấc mộng là điềm báo cho lợi ích hoặc bất lợi của thế gian, thì đó là do nghiệp lực chung của tất cả chúng sinh.

Kuddhā hi devatāti mahānāgavihāre mahātherassa kuddhā devatā viya.
“Những vị thần nổi giận” – ví như câu chuyện về các vị thần nổi giận với trưởng lão Mahānāga tại tu viện Mahānāga.

Rohaṇe kira mahānāgavihāre mahāthero bhikkhusaṅghaṃ anapaloketvāva ekaṃ nāgarukkhaṃ chindāpesi.
Tại Rohaṇa, ở tu viện Mahānāga, trưởng lão Mahānāga đã cho chặt bỏ một cây đại thọ mà không tham khảo ý kiến của hội chúng Tỳ-khưu.

Rukkhe adhivatthā devatā therassa kuddhā paṭhamameva naṃ saccasupinena palobhetvā pacchā ‘‘ito te sattadivasamatthake upaṭṭhāko rājā marissatī’’ti supine ārocesi.
Các vị thần cư ngụ trên cây, nổi giận với trưởng lão, ban đầu đã dùng giấc mộng chân thật để dụ dỗ ông, sau đó báo mộng rằng: “Người hầu cận của ngài, vị vua này, sẽ chết sau bảy ngày kể từ hôm nay.”

Thero taṃ kathaṃ āharitvā rājorodhānaṃ ācikkhi. Tā ekappahāreneva mahāviravaṃ viraviṃsu.
Trưởng lão thuật lại giấc mộng này cho vua. Ngay lập tức, các vị thần tạo ra tiếng reo hò lớn.

Rājā ‘‘kiṃ eta’’nti pucchi. Tā ‘‘evaṃ therena vutta’’nti ārocayiṃsu.
Vua hỏi: “Điều này có nghĩa gì?” Các vị thần trả lời: “Đó là điều trưởng lão đã nói.”

Rājā divasaṃ gaṇāpetvā sattāhe vītivatte therassa hatthapāde chindāpesi.
Vua tính toán số ngày, và sau bảy ngày, ông đã ra lệnh chặt tay chân của trưởng lão.

Ekantaṃ saccameva hotīti phalassa saccabhāvato vuttaṃ, dassanaṃ pana vipallatthameva .
Kết quả này hoàn toàn đúng sự thật, nhưng việc nhìn thấy (giấc mộng) là do sự sai lệch.

Teneva pahīnavipallāsā pubbanimittabhūtampi supinaṃ na passanti.
Do đó, những ai đã loại bỏ sự sai lệch sẽ không thấy giấc mộng là điềm báo trước.

Dvīhi tīhipi kāraṇehi kadāci supinaṃ passatīti āha ‘‘saṃsaggabhedato’’ti.
Vì hai hoặc ba lý do, đôi khi người ta vẫn thấy giấc mộng, nên có câu: “Do sự phân biệt giữa các mối liên hệ.”

‘‘Asekhā na passanti pahīnavipallāsattā’’ti vacanato catunnampi kāraṇānaṃ vipallāsā eva mūlakāraṇanti daṭṭhabbaṃ.
Theo lời dạy rằng: “Những ai đã đạt đến trạng thái không còn cần học tập (Asekha) và đã loại bỏ mọi sai lệch sẽ không thấy giấc mộng,” thì rõ ràng rằng sự sai lệch là nguyên nhân gốc rễ của cả bốn lý do.

Tanti supinakāle pavattaṃ bhavaṅgacittaṃ.
“Giấc mộng” là dòng tâm thức liên tục (bhavaṅga) hoạt động trong khi ngủ.

Rūpanimittādiārammaṇanti kammakammanimittagatinimittato aññaṃ rūpanimittādiārammaṇaṃ na hoti.
Đối tượng của giấc mộng, như hình ảnh hoặc dấu hiệu, không nằm ngoài ba loại: nghiệp, dấu hiệu của nghiệp, hoặc dấu hiệu của nơi tái sinh.

Īdisānīti paccakkhato anubhūtapubbaparikappitarūpādiārammaṇāni ceva rāgādisampayuttāni ca.
Những đối tượng này có thể là những gì đã được trải nghiệm trước đây, suy nghĩ về chúng, hoặc kết hợp với tham ái và các trạng thái tâm lý tương tự.

Sabbohārikacittenāti pakaticittena.
Tâm thức này thuộc loại tâm bình thường (pakati-citta).

Dvīhi antehi muttoti kusalākusalasaṅkhātehi dvīhi antehi mutto.
Nó thoát khỏi hai cực thiện và ác.

Āvajjanatadārammaṇakkhaṇeti idaṃ yāva tadārammaṇuppatti, tāva pavattacittavāraṃ sandhāya vuttaṃ.
Thời điểm chuyển tiếp từ tâm hướng đến đối tượng (āvajjana) cho đến tâm nắm bắt đối tượng cuối cùng (tadārammaṇa) được giải thích liên quan đến dòng tâm thức đang diễn ra.

‘‘Supineneva diṭṭhaṃ viya me, sutaṃ viya meti kathanakāle pana abyākatoyeva āvajjanamattasseva uppajjanato’’ti vadanti.
Khi nói rằng “Tôi đã thấy trong giấc mơ” hoặc “Tôi đã nghe trong giấc mơ,” thì chỉ có sự xuất hiện của tâm hướng đến đối tượng mà không xác định rõ ràng.

Evaṃ vadantehi pañcadvāre dutiyamoghavāre viya manodvārepi āvajjanaṃ dvattikkhattuṃ uppajjitvā javanaṭṭhāne ṭhatvā bhavaṅgaṃ otaratīti adhippetanti daṭṭhabbaṃ ekacittakkhaṇikassa āvajjanassa uppattiyaṃ ‘‘diṭṭhaṃ viya me, sutaṃ viya me’’ti kappanāya asambhavato.
Do đó, cần hiểu rằng trong quá trình diễn ra giấc mộng, tâm hướng đến đối tượng qua ý môn (manodvāra) xuất hiện hai hoặc ba lần, sau đó dòng tâm thức trở về trạng thái bhavaṅga. Việc giả định rằng “Tôi đã thấy” hoặc “Tôi đã nghe” trong một khoảnh khắc tâm thức đơn lẻ là không khả thi.

Ettha ca ‘‘supinantepi tadārammaṇavacanato paccuppannavasena atītavasena vā sabhāvadhammā supinante ārammaṇaṃ hontī’’ti vadanti.
Ở đây, các hiện tượng thực tại (sabhāva-dhamma) trong giấc mộng có thể trở thành đối tượng theo cách hiện tại hoặc quá khứ.

‘‘Yadipi supinante vibhūtaṃ hutvā upaṭṭhite rūpādivatthumhi tadārammaṇaṃ vuttaṃ, tathāpi supinante upaṭṭhitanimittassa parikappavasena gahetabbatāya dubbalabhāvato dubbalavatthukattāti vutta’’nti vadanti.
Mặc dù các đối tượng trong giấc mộng có thể xuất hiện mạnh mẽ như hình sắc v.v…, nhưng do bản chất yếu ớt của chúng, chúng được coi là dựa trên sự tưởng tượng và yếu kém về cơ sở.

Keci pana ‘‘karajakāyassa nirussāhasantabhāvappattito tannissitahadayavatthu na suppasannaṃ hoti, tato tannissitāpi cittappavatti na suppasannā asuppasannavaṭṭinissitadīpappabhā viya, tasmā dubbalavatthukattāti ettha dubbalahadayavatthukattā’’ti atthaṃ vadanti.
Một số người giải thích rằng vì thân thể vật lý mất đi sức mạnh và sự tỉnh táo khi ngủ, nên cơ sở vật lý của tâm (tim hay não) cũng trở nên yếu ớt, dẫn đến dòng tâm thức yếu ớt, giống như ánh sáng của ngọn đèn phụ thuộc vào độ sáng của bấc.

Vīmaṃsitvā yuttataraṃ gahetabbaṃ.
Sau khi xem xét kỹ lưỡng, cần chọn cách giải thích hợp lý nhất.

Supinantacetanāti manodvārikajavanavasena pavattā supinantacetanā.
Ý chí trong giấc mộng (supinanta-cetanā) diễn ra thông qua quá trình vận hành của tâm ý môn (manodvārika-javana).

Supinañhi passanto manodvārikeneva javanena passati, na pañcadvārikena.
Khi nhìn thấy giấc mộng, người ta chỉ nhìn qua ý môn, không phải qua năm giác quan.

Paṭibujjhanto ca manodvārikeneva paṭibujjhati, na pañcadvārikena.
Khi nhận thức lại giấc mộng, người ta cũng chỉ nhận thức qua ý môn, không phải qua năm giác quan.

Niddāyantassa hi mahāvaṭṭiṃ jāletvā dīpe cakkhusamīpaṃ upanīte paṭhamaṃ cakkhudvārikaṃ āvajjanaṃ bhavaṅgaṃ na āvaṭṭeti, manodvārikameva āvaṭṭeti.
Khi một người đang ngủ say, chu kỳ lớn của dòng tâm thức bị gián đoạn. Nếu ánh sáng được đưa đến gần mắt, tâm hướng đến đối tượng qua nhãn môn (cakkhudvāra) không kích hoạt dòng tâm thức; chỉ có ý môn làm điều đó.

Atha javanaṃ javitvā bhavaṅgaṃ otarati.
Sau khi tâm vận hành (javana) hoạt động, dòng tâm thức trở về trạng thái bhavaṅga.

Dutiyavāre cakkhudvārikaāvajjanaṃ bhavaṅgaṃ āvaṭṭeti , tato cakkhuviññāṇādīni javanapariyosānāni pavattanti, tadanantaraṃ bhavaṅgaṃ pavattati.
Lần thứ hai, tâm hướng đến đối tượng qua nhãn môn kích hoạt dòng tâm thức, sau đó các giai đoạn từ nhãn thức (cakkhu-viññāṇa) đến tâm vận hành và kết thúc diễn ra, rồi dòng tâm thức trở về trạng thái bhavaṅga.

Tatiyavāre manodvārikaāvajjanena bhavaṅge āvaṭṭite manodvārikajavanaṃ javati.
Lần thứ ba, tâm hướng đến đối tượng qua ý môn kích hoạt dòng tâm thức, và tâm vận hành qua ý môn diễn ra.

Tena cittena ‘‘kiṃ ayaṃ imasmiṃ ṭhāne āloko’’ti jānāti.
Qua tâm thức này, người ấy nhận biết rằng: “Ánh sáng này ở đâu?”

Tathā niddāyantassa kaṇṇasamīpe tūriyesu paggahitesu , ghānasamīpe sugandhesu vā duggandhesu vā pupphesu upanītesu, mukhe sappimhi vā phāṇite vā pakkhitte, piṭṭhiyaṃ pāṇinā pahāre dinne paṭhamaṃ sotadvārikādīni āvajjanāni bhavaṅgaṃ na āvaṭṭenti, manodvārikameva āvaṭṭeti, atha javanaṃ javitvā bhavaṅgaṃ otarati.
Tương tự, khi tiếng trống vang lên gần tai, hoặc mùi hương/thối gần mũi, hoặc vị ngọt/bơ được đặt trong miệng, hoặc bị đánh vào lưng, lần đầu tiên các giác quan không kích hoạt dòng tâm thức; chỉ có ý môn làm điều đó. Sau khi tâm vận hành, dòng tâm thức trở về trạng thái bhavaṅga.

Dutiyavāre sotadvārikādīni āvajjanāni bhavaṅgaṃ āvaṭṭenti, tato sotaghānajivhākāyaviññāṇādīni javanapariyosānāni pavattanti, tadanantaraṃ bhavaṅgaṃ vattati.
Lần thứ hai, các giác quan kích hoạt dòng tâm thức, sau đó các giai đoạn từ thức giác quan (như nhĩ thức, tỷ thức, thiệt thức, thân thức) đến tâm vận hành và kết thúc diễn ra, rồi dòng tâm thức trở về trạng thái bhavaṅga.

Tatiyavāre manodvārikaāvajjanena bhavaṅge āvaṭṭite manodvārikajavanaṃ javati, tena cittena ñatvā ‘‘kiṃ ayaṃ imasmiṃ ṭhāne saddo, saṅkhasaddo bherisaddo’’ti vā ‘‘kiṃ ayaṃ imasmiṃ ṭhāne gandho, mūlagandho’’ti vā ‘‘kiṃ idaṃ mayhaṃ mukhaṃ pakkhittaṃ, sappīti vā phāṇita’’nti vā ‘‘kenamhi piṭṭhiyaṃ pahaṭo, atibaddho me pahāro’’ti vā vattā hoti.
Lần thứ ba, tâm hướng đến đối tượng qua ý môn kích hoạt dòng tâm thức, và qua tâm vận hành, người ấy nhận biết: “Âm thanh này là gì? Tiếng tù và hay tiếng trống?” hoặc “Mùi này là gì? Mùi gốc cây?” hoặc “Cái gì trong miệng ta? Bơ hay mật?” hoặc “Ai đánh ta? Đòn này thật đau!”

Evaṃ manodvārikajavaneneva paṭibujjhati, na pañcadvārikena.
Như vậy, người ta chỉ nhận thức lại giấc mộng qua ý môn, không phải qua năm giác quan.

Supinampi teneva passati, na pañcadvārikena.
Giấc mộng cũng chỉ được nhìn thấy qua ý môn, không phải qua năm giác quan.

Sesamettha suviññeyyameva.
Phần còn lại dễ hiểu.

Mahāsupinasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Chú Giải Kinh Đại Mộng đã kết thúc.

7. Vassasuttavaṇṇanā
Chú Giải Kinh Mưa.

197. Sattame utusamuṭṭhānanti vassike cattāro māse uppannaṃ.
Trong phần thứ bảy, “utusamuṭṭhāna” nghĩa là hiện tượng thời tiết phát sinh trong bốn tháng mùa mưa.

Akālepīti cittavesākhamāsesupi.
Không có sự ép buộc nào cả, ngay cả trong những khoảng khắc tâm thức nhỏ nhất.

Vassavalāhakadevaputtānañhi attano ratiyā kīḷitukāmatācitte uppanne akālepi devo vassati.
Thật vậy, khi các vị thần mây mưa (Vassavalāhaka-devaputta) phát khởi ý muốn vui chơi theo sở thích của mình, thì dù không đúng thời điểm, trời vẫn mưa.

Tatridaṃ vatthu – eko kira vassavalāhakadevaputto vākarakuṭakavāsikhīṇāsavattherassa santikaṃ gantvā vanditvā aṭṭhāsi.
Câu chuyện như sau: Một vị thần mây mưa đến gần Trưởng lão Vākarakuṭaka-vāsikhī, đã đoạn tận lậu hoặc, cúi đầu đảnh lễ và đứng đó.

Thero ‘‘kosi tva’’nti pucchi.
Trưởng lão hỏi: “Ngươi là ai?”

Ahaṃ, bhante, vassavalāhakadevaputtoti.
“Kính bạch Ngài, con là một vị thần mây mưa.”

Tumhākaṃ kira cittena devo vassatīti.
“Ta nghe nói rằng trời mưa do tâm của các ngươi?”

Āma, bhanteti.
“Đúng vậy, kính bạch Ngài.”

Passitukāmā mayanti.
“Chúng con muốn Ngài chứng kiến điều đó.”

Temissatha, bhanteti.
“Xin hãy cho chúng con một chút thời gian, kính bạch Ngài.”

Meghasīsaṃ vā gajjitaṃ vā na paññāyati, kathaṃ temissāmāti.
“Không thấy sấm sét hay tiếng động từ mây, làm sao có thể mưa đây?”

Bhante, amhākaṃ cittena devo vassati, tumhe paṇṇasālaṃ pavisathāti.
“Kính bạch Ngài, trời mưa do tâm của chúng con. Xin Ngài hãy vào trong thảo am.”

‘‘Sādhu, devaputtā’’ti pāde dhovitvā paṇṇasālaṃ pāvisi.
“Được rồi, này chư thiên,” Trưởng lão rửa chân và bước vào thảo am.

Devaputto tasmiṃ pavisanteyeva ekaṃ gītaṃ gāyitvā hatthaṃ ukkhipi, samantā tiyojanaṭṭhānaṃ ekameghaṃ ahosi.
Ngay khi Trưởng lão bước vào, vị thần hát lên một bài ca, giơ tay lên, và khắp vùng rộng ba dặm xuất hiện một đám mây.

Thero addhatinto paṇṇasālaṃ paviṭṭhoti.
Trưởng lão bước vào thảo am với niềm hoan hỷ.

Vassasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Chú Giải Kinh Mưa đã kết thúc.

8-9. Vācāsuttādivaṇṇanā
Chú Giải Kinh về Lời Nói.

198-9. Aṭṭhame aṅgehīti kāraṇehi.
Trong phần thứ tám, “aṅga” (thành phần) được giải thích qua các lý do (kāraṇa).

Aṅgīyanti hetubhāvena ñāyantīti aṅgāni, kāraṇāni.
“Aṅga” có nghĩa là yếu tố hay nguyên nhân, vì chúng dẫn đến kết quả một cách hợp lý.

Kāraṇatthe ca aṅga-saddo.
Từ “aṅga” cũng được dùng để chỉ ý nghĩa của nguyên nhân.

Pañcahīti hetumhi nissakkavacanaṃ.
“Pañcahi” (năm) là cách nói không phân biệt rõ ràng trong ngữ cảnh này.

Samannāgatāti samanuāgatā pavattā yuttā ca.
“Samannāgata” nghĩa là đầy đủ, phù hợp và đúng đắn.

Vācāti samullapana-vācā.
“Lời nói” (vācā) ở đây ám chỉ lời đối thoại hoặc giao tiếp.

Yā ‘‘vācā girā byappatho’’ti (dha. sa. 636) ca, ‘‘nelā kaṇṇasukhā’’ti (dī. ni. 1.9) ca āgacchati.
Lời nói được mô tả là “ngôn từ, lời nói, sự diễn đạt” (vācā girā byappatho) và “êm tai, làm vui lòng người nghe” (nelā kaṇṇasukhā).

Yā pana ‘‘vācāya ce kataṃ kamma’’nti (dha. sa. aṭṭha. 1 kāyakammadvāra) evaṃ viññatti ca,
Nhưng khi nói rằng “hành động thực hiện bằng lời nói” thì đó là biểu hiện (viññatti),

‘‘yā catūhi vacīduccaritehi ārati…pe… ayaṃ vuccati sammāvācā’’ti (dha. sa. 299) evaṃ virati ca,
hoặc “tránh xa bốn điều sai trái của lời nói… đây gọi là chánh ngữ” thì đó là sự kiềm chế (virati),

‘‘pharusavācā, bhikkhave, āsevitā bhāvitā bahulīkatā nirayasaṃvattanikā hotī’’ti (a. ni. 8.40) evaṃ cetanā ca vācāti āgatā, na sā idha adhippetā.
hoặc “lời nói thô lỗ, nếu được nuôi dưỡng và phát triển, sẽ dẫn đến địa ngục” thì đó là ý chí (cetanā). Tuy nhiên, những điều này không phải là ý nghĩa chính ở đây.

Kasmā? Abhāsitabbato.
Vì sao? Vì lời nói cần phải được nói ra.

‘‘Subhāsitā hoti, no dubbhāsitā’’ti hi vuttaṃ.
Đã nói rằng: “Nó được nói tốt, không phải nói xấu.”

Subhāsitāti suṭṭhu bhāsitā.
“Subhāsitā” nghĩa là được nói ra một cách cẩn thận.

Tenassā atthāvahataṃ dīpeti.
Do đó, nó thể hiện rằng lời nói mang lại lợi ích.

Anavajjāti rāgādiavajjarahitā.
“Không có lỗi” nghĩa là không có lỗi liên quan đến tham lam, sân hận, v.v…

Imināssa kāraṇasuddhiṃ agatigamanādippavattadosābhāvañca dīpeti.
Điều này minh họa sự thanh tịnh của nguyên nhân và sự vắng mặt của các lỗi lầm như đi lại không đúng lúc.

Rāgadosādivimuttañhi yaṃ bhāsato anurodhavivajjanato agatigamanaṃ durasamussitamevāti.
Thật vậy, lời nói của người đã thoát khỏi tham lam, sân hận, v.v… không gây phiền não hay bị hiểu nhầm, ngay cả khi di chuyển.

Ananuvajjāti anuvādavimuttā.
“Không bị khiển trách” nghĩa là không bị phê phán.

Imināssā sabbākārasampattiṃ dīpeti.
Điều này minh họa sự hoàn hảo của tất cả các khía cạnh.

Sati hi sabbākārasampattiyaṃ ananuvajjatāti.
Khi có sự hoàn hảo của tất cả các khía cạnh, thì không có gì đáng bị khiển trách.

Viññūnanti paṇḍitānaṃ.
“Người trí” (viññū) là những người thông thái.

Tena nindāpasaṃsāsu bālā appamāṇāti dīpeti.
Điều này minh họa rằng kẻ ngu không có giới hạn trong việc khen chê.

Imehi khotiādīni tāni aṅgāni paccakkhato dassento taṃ vācaṃ nigameti.
Bằng cách giải thích rõ ràng từng thành phần này, lời nói ấy được khẳng định.

Yañca aññe paṭiññādīhi avayavehi, nāmādīhi padehi, liṅgavacanavibhattikālakārakasampattīhi ca samannāgataṃ musāvādādivācampi subhāsitanti maññanti, taṃ paṭisedheti.
Một số người nghĩ rằng lời nói chứa đựng sự dối trá nhưng vẫn được xem là “được nói tốt” nếu có các yếu tố như danh từ, động từ, giống, số, thời, và vai trò ngữ pháp đầy đủ. Điều này bị bác bỏ.

Avayavādisamannāgatāpi hi tathārūpī vācā dubbhāsitāva hoti attano ca paresañca anatthāvahattā.
Dù có đầy đủ các yếu tố cấu thành, loại lời nói này vẫn là “nói xấu” vì nó gây hại cho bản thân và người khác.

Imehi pana pañcahaṅgehi samannāgatā sacepi milakkhubhāsāpariyāpannā ghaṭaceṭikāgītikapariyāpannāpi hoti, tathāpi subhāsitāva lokiyalokuttarahitasukhāvahattā.
Tuy nhiên, lời nói có đầy đủ năm thành phần này, dù thuộc ngôn ngữ dân gian hoặc được sử dụng trong các bài hát, vẫn được coi là “được nói tốt” vì nó mang lại hạnh phúc thế gian và siêu thế.

Tathā hi maggapasse sassaṃ rakkhantiyā sīhaḷaceṭikāya sīhaḷakeneva jātijarāmaraṇayuttaṃ gītikaṃ gāyantiyā saddaṃ sutvā maggaṃ gacchantā saṭṭhimattā vipassakabhikkhū arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
Thí dụ, khi các vị Tỳ-khưu đang thiền trên con đường bảo vệ mùa màng, họ nghe tiếng hát của những người canh gác bằng ngôn ngữ dân gian, miêu tả về sinh, già, bệnh, chết. Nhờ nghe những bài hát này, sáu mươi vị Tỳ-khưu đã đạt được quả vị A-la-hán.

Tathā tisso nāma āraddhavipassako bhikkhu padumassarasamīpena gacchanto padumassare padumāni bhañjitvā –
Cũng vậy, một vị Tỳ-khưu tên Tissa, khi đang đi gần hồ sen, hái hoa sen và hát:

‘‘Pātova phullitakokanadaṃ,
Sūriyālokena bhijjiyate;
Evaṃ manussattaṃ gatā sattā,
Jarābhivegena maddīyantī’’ti.
“Bông sen nở vào buổi sáng,
Dưới ánh mặt trời nó tàn lụi;
Cũng vậy, chúng sinh khi già đi,
Bị nghiền nát bởi sức mạnh của tuổi tác.”

Imaṃ gītiṃ gāyantiyā ceṭikāya sutvā arahattaṃ patto.
Nhờ nghe bài hát này, vị Tỳ-khưu đã đạt được quả vị A-la-hán.

Buddhantarepi aññataro puriso sattahi puttehi saddhiṃ aṭavito āgamma aññatarāya itthiyā musalena taṇḍule koṭṭentiyā –
Trong một thời Phật quá khứ, một người đàn ông cùng bảy đứa con từ rừng trở về, nghe một phụ nữ giã gạo bằng chày và hát:

‘‘Jarāya parimadditaṃ etaṃ, milātacammanissitaṃ;
Maraṇena bhijjati etaṃ, maccussa ghāsamāmisaṃ.
‘‘Kimīnaṃ ālayaṃ etaṃ, nānākuṇapena pūritaṃ;
Asucibhājanaṃ etaṃ, tadalikkhandhasamaṃ ida’’nti.
“Thân này bị nghiền nát bởi tuổi già,
Dính chặt vào da mục nát;
Nó bị phá hủy bởi cái chết,
Là thức ăn cho loài sâu bọ.
Đây là nơi ở của loài sâu,
Đầy những xác chết hôi thối;
Đây là chiếc bát không sạch sẽ,
Giống như một khúc gỗ mục.”

Imaṃ gītaṃ sutvā paccavekkhanto saha puttehi paccekabodhiṃ patto.
Người đàn ông và bảy đứa con, sau khi nghe bài hát này và suy ngẫm, đã đạt được giác ngộ độc lập (Paccekabodhi).

Evaṃ imehi pañcahi aṅgehi samannāgatā vācā sacepi milakkhubhāsāya pariyāpannā ghaṭaceṭikāgītikapariyāpannā vācā hoti, tathāpi subhāsitāti veditabbā.
Như vậy, lời nói có đầy đủ năm thành phần này, dù thuộc ngôn ngữ dân gian hoặc được sử dụng trong các bài hát, vẫn được coi là “được nói tốt.”

Subhāsitā eva anavajjā ananuvajjā ca viññūnaṃ atthatthikānaṃ kulaputtānaṃ atthappaṭisaraṇānaṃ, no byañjanappaṭisaraṇānanti.
Lời nói “được nói tốt” là không có lỗi, không bị khiển trách, và hướng đến lợi ích của người trí, những người tìm kiếm chân lý, chứ không phải dựa trên hình thức bên ngoài.

Navamaṃ uttānameva.
Phần thứ chín là phần cuối.

Vācāsuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Chú Giải Kinh về Lời Nói đã kết thúc.

10. Nissāraṇīyasuttavaṇṇanā
Chú Giải Kinh về Sự Giải Thoát.

200. Dasame nissarantīti nissaraṇīyāti vattabbe dīghaṃ katvā niddeso.
Trong phần thứ mười, “nissarantī” (giải thoát) được giải thích chi tiết qua từ “nissaraṇīya” (có thể giải thoát).

Kattari hesa anīya-saddo yathā ‘‘niyyāniyā’’ti.
Từ “anīya” trong “kattari” có nghĩa là “đưa ra,” như trong “niyyāniyā” (dẫn đến sự giải thoát).

Tenāha ‘‘nissaṭā’’ti.
Do đó, nói rằng “nissaṭā” (được giải thoát).

Kuto pana nissaṭā? Yathāsakaṃ paṭipakkhato.
Nhưng được giải thoát từ đâu? Từ những đối nghịch tương ứng.

Nijjīvaṭṭhena dhātuyoti āha ‘‘attasuññasabhāvā’’ti.
Theo khía cạnh không có bản ngã, nó được gọi là “thuộc về các yếu tố” (dhātu), vì bản chất của nó là trống rỗng (suñña).

Atthato pana dhammadhātumanoviññāṇadhātuviseso.
Về ý nghĩa, đây là sự khác biệt giữa yếu tố pháp (dhammadhātu) và yếu tố thức (manoviññāṇadhātu).

Tādisassa bhikkhuno kilesavasena kāmesu manasikāro natthīti āha ‘‘vīmaṃsanattha’’nti,
Đối với vị Tỳ-khưu như vậy, do sức mạnh của phiền não, không có sự chú tâm vào dục lạc, nên nói rằng “vì mục đích suy xét.”

‘‘nekkhammaniyataṃ idāni me cittaṃ, kiṃ nu kho kāmavitakkopi uppajjissatī’’ti vīmaṃsantassāti attho.
“Nay tâm ta đã quyết định hướng đến sự xuất ly; liệu tư tưởng về dục lạc có phát sinh không?” Đây là ý nghĩa của việc suy xét.

Pakkhandanaṃ nāma anuppaveso.
“Sự tiến vào” (pakkhandana) có nghĩa là không thâm nhập.

So pana tattha natthīti āha ‘‘nappavisatī’’ti.
Nó không tồn tại ở đó, nên nói rằng “không thâm nhập.”

Pasīdanaṃ nāma abhiruci.
“Sự hài lòng” (pasīdana) có nghĩa là niềm hứng thú.

Santiṭṭhanaṃ patiṭṭhānaṃ.
“Sự đứng vững” (santiṭṭhana) có nghĩa là sự ổn định.

Vimuccanaṃ adhimuccananti.
“Sự giải thoát” (vimuccana) có nghĩa là sự tập trung cao độ.

Taṃ sabbaṃ paṭikkhipanto vadati ‘‘pasādaṃ nāpajjatī’’tiādi.
Bác bỏ tất cả những điều này, nói rằng “không đạt được sự hài lòng,” v.v…

Evaṃbhūtaṃ panassa cittaṃ tassa kathaṃ tiṭṭhatīti āha ‘‘yathā’’tiādi.
Vậy, tâm ấy tồn tại như thế nào? Điều này được giải thích bằng cách nói “như thế nào,” v.v…

Tanti paṭhamajjhānaṃ.
“Tanti” ám chỉ sơ thiền.

Assāti bhikkhuno.
“Assa” nghĩa là thuộc về Tỳ-khưu.

Cittaṃ pakkhandatīti parikammacittena saddhiṃ jhānacittaṃ ekattavasena ekajjhaṃ katvā vadati.
“Tâm tiến vào” có nghĩa là tâm thiền kết hợp với tâm chuẩn bị (parikamma) trở thành một trạng thái thống nhất.

Gocare gatattāti attano ārammaṇe eva pavattattā.
“Do đã đi vào phạm vi của mình” nghĩa là nó hoạt động dựa trên đối tượng riêng của nó.

Ahānabhāgiyattāti ṭhitibhāgiyattā.
“Thuộc về ban ngày” có nghĩa là thuộc về trạng thái ổn định.

Suṭṭhu vimuttanti vikkhambhanavimuttiyā sammadeva vimuttaṃ.
“Được giải thoát hoàn toàn” nghĩa là được giải thoát thông qua sự loại trừ tạm thời (vikkhambhana-vimutti).

Cittassa ca kāyassa ca vihananato vighāto.
Sự mệt mỏi của tâm và thân dẫn đến đau khổ.

Dukkhaṃ paridahanato pariḷāho.
“Đau khổ” là sự thiêu đốt.

Kāmavedanaṃ na vediyati anuppajjanato.
Không cảm nhận được cảm giác dục lạc vì chúng không phát sinh.

Nissaranti tatoti nissaraṇaṃ.
“Thoát ra khỏi đó” nghĩa là sự giải thoát.

Ke nissaranti? Kāmā.
Ai thoát ra? Các dục lạc.

Evañca kāmānanti kattusāmivacanaṃ suṭṭhu yujjati.
Câu “các dục lạc như vậy” phù hợp với cấu trúc ngữ pháp của người thực hiện hành động.

Yadaggena kāmā tato nissaṭāti vuccanti, tadaggena jhānampi kāmato nissaṭanti vattabbataṃ labhatīti vuttaṃ ‘‘kāmehi nissaṭattā’’ti.
Bởi yếu tố mà các dục lạc được giải thoát, cũng bởi yếu tố đó, thiền định được giải thoát khỏi dục lạc. Do đó nói rằng “được giải thoát khỏi dục lạc.”

Evaṃ vikkhambhanavasena kāmanissaraṇaṃ vatvā idāni samucchedavasena accantato nissaraṇaṃ dassetuṃ ‘‘yo panā’’tiādi vuttaṃ.
Như vậy, sau khi nói về sự giải thoát khỏi dục lạc qua sự loại trừ tạm thời, bây giờ trình bày sự giải thoát hoàn toàn qua sự đoạn tận: “Người nào…”

Sesapadesūti sesakoṭṭhāsesu.
“Các phần còn lại” nghĩa là các phần còn sót lại.

Ayaṃ pana visesoti visesaṃ vadantena taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvātiādiko avisesoti katvā dutiyatatiyavāresu sabbaso anāmaṭṭho,
Khi nói “đặc điểm này,” đặc điểm đó là bước đệm cho thiền định. Trong lần thứ hai và thứ ba, nó không có ý nghĩa cụ thể,

catutthavāre pana ayampi visesoti dassetuṃ ‘‘accantanissaraṇañcettha arahattaphalaṃ yojetabba’’nti vuttaṃ.
nhưng trong lần thứ tư, đặc điểm này được trình bày rõ ràng: “Sự giải thoát hoàn toàn ở đây cần được liên hệ với quả vị A-la-hán.”

Yasmā arūpajjhānaṃ pādakaṃ katvā aggamaggaṃ adhigantvā arahatte ṭhitassa cittaṃ sabbaso rūpehi nissaṭaṃ nāma hoti.
Bởi vì, sau khi sử dụng thiền vô sắc làm bước đệm để đạt được con đường tối thượng, tâm của bậc A-la-hán hoàn toàn giải thoát khỏi sắc.

Tassa hi phalasamāpattito vuṭṭhāya vīmaṃsanatthaṃ rūpābhimukhaṃ cittaṃ pesentassa.
Khi bậc A-la-hán xuất khỏi trạng thái quả và suy xét, tâm hướng đến sắc được gửi đi.

Idamakkhātanti samathayānikānaṃ vasena heṭṭhā cattāro vārā gahitā.
Điều này được trình bày theo con đường chỉ tịnh (samatha-yānika), với bốn lần lặp lại bên dưới.

Idaṃ pana sukkhavipassakassa vasenāti āha ‘‘suddhasaṅkhāre’’tiādi.
Nhưng theo phương diện của người tuệ quán thuần túy (sukkhavipassaka), nói rằng “chỉ các hành.”

‘‘Puna sakkāyo natthī’’ti uppannanti ‘‘idāni me sakkāyappabandho natthī’’ti vīmaṃsantassa uppannaṃ.
“Thân năm uẩn không còn nữa” nghĩa là “bây giờ mối ràng buộc với thân năm uẩn của ta không còn nữa.” Đây là điều phát sinh khi suy xét.

Nissāraṇīyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Chú Giải Kinh về Sự Giải Thoát đã kết thúc.

Brāhmaṇavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Chú Giải Phẩm Bà-la-môn đã kết thúc.

Catutthapaṇṇāsakaṃ niṭṭhitaṃ.
Phần thứ tư của năm mươi bài kinh đã kết thúc.

5. Pañcamapaṇṇāsakaṃ
Phần thứ năm của năm mươi bài kinh.