Phụ chú giải kinh Tăng Chi Bộ III – Chương 6 – 3. Phẩm Trên Tất Cả

3. Anuttariyavaggo
Chương Về Sự Vô Thượng

1-2. Sāmakasuttādivaṇṇanā
Phẩm Giải Thích Kinh Sāmaka và Các Kinh Khác

21-22. Tatiyassa paṭhame kevalakappanti ettha kevala-saddo anavasesattho, kappa-saddo samantabhāvattho.
Trong phần thứ ba của phần đầu, “kevalakappa” nghĩa là từ “kevala” mang ý nghĩa không còn sót lại, và từ “kappa” mang ý nghĩa bao quát khắp nơi.

Tasmā kevalakappaṃ pokkharaṇiyanti evamattho daṭṭhabbo.
Do đó, “kevalakappa” nên được hiểu là sự lan tỏa hoàn toàn như nước trong ao hồ.

Anavasesaṃ pharituṃ samatthassapi obhāsassa kenaci kāraṇena ekadesapharaṇampi siyā,
Mặc dù ánh sáng có khả năng lan tỏa khắp nơi, nhưng vì một lý do nào đó, nó có thể chỉ lan tỏa một phần.

ayaṃ pana sabbasova pharatīti dassetuṃ samantattho kappa-saddo gahito.
Tuy nhiên, ở đây để chỉ rằng ánh sáng này lan tỏa khắp mọi nơi, từ “kappa” mang ý nghĩa bao quát đã được sử dụng.

Attano obhāsena pharitvāti vatthālaṅkārasarīrasamuṭṭhitena obhāsena pharitvā,
“Lan tỏa bằng ánh sáng của chính mình” nghĩa là lan tỏa bằng ánh sáng phát sinh từ sự trang hoàng thân thể và y phục.

candimā viya ekobhāsaṃ ekapajjotaṃ karitvāti attho.
Giống như mặt trăng tạo ra một ánh sáng duy nhất và một ngọn đèn độc nhất.

Samanuññoti sammadeva katamanuñño.
“Samanuñña” nghĩa là hoàn toàn chấp nhận điều đã làm đúng đắn.

Tenāha ‘‘samānacitto’’ti, samānajjhāsayoti attho.
Do đó nói rằng: “trạng thái tâm đồng nhất,” nghĩa là cùng một ý định.

Dukkhaṃ vaco etasminti dubbaco, tassa kammaṃ dovacassaṃ,
Người khó dạy bảo thì lời nói gây đau khổ; hành động của người ấy trở thành dễ dạy bảo.

tassa puggalassa anādariyavasena pavattā cetanā, tassa bhāvo atthitā dovacassatā.
Ý chí của cá nhân ấy vận hành do sự thiếu tôn trọng; trạng thái của người ấy tồn tại là tính dễ dạy bảo.

Atha vā dovacassameva dovacassatā.
Hoặc đơn giản, tính dễ dạy bảo chính là dễ dạy bảo.

Sā atthato saṅkhārakkhandho hoti.
Về thực chất, điều này thuộc về uẩn hành.

Cetanāpadhāno hi saṅkhārakkhandho.
Vì uẩn hành chủ yếu là ý chí.

Catunnaṃ vā khandhānaṃ apadakkhiṇaggāhitākārena pavattānaṃ etaṃ adhivacananti vadanti.
Hoặc nói rằng đây là cách gọi chung của bốn uẩn (ngoại trừ sắc uẩn) vận hành mà không bị bỏ sót.

Pāpā assaddhādayo puggalā etassa mittāti pāpamitto,
Những kẻ xấu ác và thiếu niềm tin là bạn bè của người này, gọi là bạn xấu.

tassa bhāvo pāpamittatā.
Trạng thái của người ấy là tính bạn xấu.

Sāpi atthato dovacassatā viya daṭṭhabbā.
Về thực chất, điều này nên được xem như tính dễ dạy bảo.

Yāya hi cetanāya puggalo pāpamitto pāpasampavaṅko nāma hoti, sā cetanā pāpamittatā.
Vì ý chí khiến cho cá nhân trở thành bạn xấu và thuộc nhóm xấu, ý chí ấy chính là tính bạn xấu.

Cattāropi vā arūpino khandhā tadākārappavattā pāpamittatā.
Hoặc bốn uẩn vô sắc vận hành theo hình thức ấy cũng là tính bạn xấu.

Dutiyaṃ uttānameva.
Phần thứ hai đạt đến đỉnh cao.

Sāmakasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm Giải Thích Kinh Sāmaka và Các Kinh Khác đã kết thúc.

3. Bhayasuttavaṇṇanā
Phẩm Giải Thích Kinh Về Sự Sợ Hãi

23. Tatiye sambhavati jātimaraṇaṃ etenāti sambhavo, upādānanti āha ‘‘jātiyā ca maraṇassa ca sambhave paccayabhūte’’ti.
Trong phần thứ ba, “sự sinh và tử xảy ra do nguyên nhân này” nghĩa là sự sinh và tử khởi lên do duyên của thủ.

Anupādāti anupādāya.
“Không thủ” nghĩa là không nắm giữ.

Tenāha ‘‘anupādiyitvā’’ti.
Do đó nói rằng: “không nắm giữ.”

Jātimaraṇāni sammā khīyanti etthāti jātimaraṇasaṅkhayo, nibbānanti āha ‘‘jātimaraṇānaṃ saṅkhayasaṅkhāte nibbāne’’ti.
Sinh và tử được đoạn tận hoàn toàn ở đây; sự đoạn tận sinh và tử chính là Niết Bàn.

Sabbadukkhaṃ upaccagunti sakalampi vaṭṭadukkhaṃ atikkantā carimacittanirodhena vaṭṭadukkhalesassapi asambhavato.
Đã vượt qua mọi khổ đau, tất cả khổ đau trong vòng luân hồi đã được vượt qua; ngay cả dư tàn nhỏ nhất của khổ đau trong vòng luân hồi cũng không còn khả năng sinh khởi do sự đoạn diệt tâm cuối cùng.

Bhayasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm Giải Thích Kinh Về Sự Sợ Hãi đã kết thúc.

4. Himavantasuttavaṇṇanā
Phẩm Giải Thích Kinh Himavanta

24. Catutthe samāpattikusalo hotīti samāpajjanakusalo hoti.
Trong phần thứ tư, “samāpattikusala” nghĩa là người có kỹ năng trong việc nhập định.

Tenāha ‘‘samāpajjituṃ kusalo’’ti.
Do đó nói rằng: “người có kỹ năng trong việc nhập định.”

Tattha antogatahetuattho ṭhiti-saddo, tasmā ṭhapanakusaloti atthoti āha ‘‘samādhiṃ ṭhapetuṃ sakkotīti attho’’ti.
Ở đây, từ “ṭhiti” mang ý nghĩa của nguyên nhân nội tại; do đó, “kỹ năng trong việc đặt định” được giải thích là khả năng duy trì trạng thái định.

Tattha ṭhapetuṃ sakkotīti sattaṭṭhaaccharāmattaṃ khaṇaṃ jhānaṃ ṭhapetuṃ sakkoti adhiṭṭhānavasibhāvassa nipphāditattā.
Khả năng duy trì trạng thái thiền trong khoảng thời gian bảy ngày đêm được thực hiện nhờ sự hoàn thiện của ý chí quyết tâm.

Yathāparicchedenāti yathāparicchinnakālena.
“Yathāparicchedena” nghĩa là theo thời gian đã được xác định.

Vuṭṭhātuṃ sakkoti vuṭṭhānavasibhāvassa nipphāditattā.
Khả năng xuất khỏi định cũng được thực hiện nhờ sự hoàn thiện của trạng thái xuất định.

Kallaṃ sañjātaṃ assāti kallitaṃ, tasmiṃ kallite kallitabhāve kusalo kallitakusalo.
“Kallaṃ sañjātaṃ” nghĩa là điều thuận lợi đã sinh khởi; trong trạng thái thuận lợi ấy, người có kỹ năng được gọi là “kallitakusala.”

Hāsetuṃ tosetuṃ sampahaṃsetuṃ.
Làm cho vui vẻ, làm cho hài lòng, làm cho hòa hợp.

Kallaṃ kātunti samādhānassa paṭipakkhadhammānaṃ dūrīkaraṇena sahakārīkāraṇānañca samappadhānena samāpajjane cittaṃ samatthaṃ kātuṃ.
“Kallaṃ kātuṃ” nghĩa là thực hiện điều thuận lợi bằng cách loại bỏ các pháp đối nghịch với định và áp dụng nỗ lực đúng mức để đạt được trạng thái định.

Samādhissa gocarakusaloti samādhismiṃ nipphādetabbe tassa gocare kammaṭṭhānasaññite pavattiṭṭhāne bhikkhācāragocare satisampajaññayogato kusalo cheko.
“Người có kỹ năng trong phạm vi hoạt động của định” nghĩa là người có kỹ năng trong việc thực hành các nền tảng thiền định, như niệm và tỉnh giác, trong phạm vi hoạt động của vị Tỳ-khưu.

Tenāha ‘‘samādhissa asappāye anupakārake dhamme vajjetvā’’tiādi.
Do đó nói rằng: “tránh xa những pháp không liên quan và không hỗ trợ cho định…”

Paṭhamajjhānādisamādhiṃ abhinīharitunti paṭhamajjhānādisamādhiṃ visesabhāgiyatāya abhinīharituṃ upanetuṃ.
“Đưa đến định của sơ thiền…” nghĩa là hướng đến và dẫn dắt đặc tính của định sơ thiền.

Himavantasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm Giải Thích Kinh Himavanta đã kết thúc.

5. Anussatiṭṭhānasuttavaṇṇanā
Phẩm Giải Thích Kinh Về Nền Tảng Niệm

25. Pañcame anussatikāraṇānīti anussatiyo eva diṭṭhadhammikasamparāyikādihitasukhānaṃ hetubhāvato kāraṇāni.
Trong phần thứ năm, “anussatikāraṇāni” nghĩa là các nguyên nhân của niệm, vì niệm là nguồn gốc của hạnh phúc hiện tại, tương lai và lợi ích khác.

Nikkhantanti nissaṭaṃ.
“Nikkhanta” nghĩa là thoát ra.

Muttanti vissaṭṭhaṃ.
“Mutta” nghĩa là hoàn toàn thoát khỏi.

Vuṭṭhitanti apetaṃ.
“Vuṭṭhita” nghĩa là đã vượt qua.

Sabbametaṃ vikkhambhanameva sandhāya vadati.
Tất cả những điều này đều được nói với ý nghĩa đoạn trừ.

Gedhamhāti pañcakāmaguṇato.
“Thoát khỏi gedha” nghĩa là thoát khỏi năm món dục.

Idampīti buddhānussativasena laddhaṃ upacārajjhānamāha.
“Điều này” nghĩa là nhờ niệm Phật mà đạt được cận định.

Ārammaṇaṃ karitvāti paccayaṃ karitvā, pādakaṃ katvāti attho.
“Tạo điều kiện” nghĩa là tạo nhân duyên, thiết lập nền tảng.

Anussatiṭṭhānasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm Giải Thích Kinh Về Nền Tảng Niệm đã kết thúc.

6. Mahākaccānasuttavaṇṇanā
Phẩm Giải Thích Kinh Mahākaccāna

26. Chaṭṭhe sambādheti vā taṇhāsaṃkilesādīnaṃ sampīḷe saṅkare gharāvāse.
Trong phần thứ sáu, “sambādha” nghĩa là sự chật hẹp, bị đè nặng bởi tham ái, ô nhiễm, và sự xáo trộn trong đời sống gia đình.

Okāsā vuccantīti maggaphalasukhādhigamāya okāsabhāvato okāsāti vuccanti.
“Okāsa” được gọi là cơ hội, vì nó mang lại cơ hội đạt được con đường, quả và hạnh phúc.

Okāsādhigamoti lokuttaradhammassa adhigamāya adhigantabbaokāso.
“Việc đạt được okāsa” nghĩa là đạt được cơ hội để chứng ngộ pháp siêu thế.

Visujjhanatthāyāti rāgādīhi malehi abhijjhāvisamalobhādīhi ca upakkiliṭṭhacittānaṃ visuddhatthāya.
“Vì mục đích thanh tịnh” nghĩa là để làm trong sạch tâm bị ô nhiễm bởi tham lam, sân hận, và các phiền não khác.

Sā panāyaṃ cittassa visuddhi sijjhamānā yasmā sokādīnaṃ anupādāya saṃvattati, tasmā vuttaṃ ‘‘sokaparidevānaṃ samatikkamāyā’’tiādi.
Sự trong sạch của tâm dần được hoàn thiện, bởi vì nó dẫn đến vượt qua sầu khổ và than khóc; do đó nói rằng: “vượt qua sầu khổ và than khóc…”

Tattha socanaṃ ñātibyasanādinimittaṃ cetaso santāpo antotāpo antonijjhānaṃ soko,
Ở đây, “socana” (sầu khổ) là sự nóng nảy trong tâm do mất mát người thân hoặc các nguyên nhân khác; sự lo âu bên trong chính là sầu khổ.

ñātibyasanādinimittameva socikatā.
Nguyên nhân của sầu khổ chính là mất mát người thân và các yếu tố tương tự.

‘‘Kahaṃ ekaputtakā’’tiādinā (ma. ni. 2.353-354; saṃ. ni. 2.63) paridevanavasena lapanaṃ paridevo.
“Lời than khóc” như trong câu “Một đứa con duy nhất của ta!” là lời than thở.

Samatikkamanatthāyāti pahānāya.
“Vượt qua” nghĩa là đoạn trừ.

Āyatiṃ anuppajjanañhi idha samatikkamo.
Việc ngăn chặn tái sinh trong tương lai chính là vượt qua ở đây.

Dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamāyāti kāyikadukkhassa ca cetasikadomanassassa cāti imesaṃ dvinnaṃ atthaṅgamāya, nirodhāyāti attho.
“Chấm dứt khổ đau và phiền muộn” nghĩa là chấm dứt cả hai loại: khổ về thân và phiền muộn về tâm; đây là ý nghĩa của sự đoạn diệt.

Ñāyati nicchayena kamati nibbānaṃ, taṃ vā ñāyati paṭivijjhati etenāti ñāyo, ariyamaggo.
“Con đường chắc chắn dẫn đến Niết Bàn,” hoặc “được nhận biết bởi con đường này,” đó là con đường thánh.

Idha pana saha pubbabhāgena ariyamaggo gahitoti āha ‘‘sahavipassanakassa maggassa adhigamanatthāyā’’ti.
Ở đây, con đường thánh bao gồm cả phần đầu và phần cuối được đề cập; do đó nói rằng: “để đạt được con đường có kèm theo tuệ quán.”

Apaccayaparinibbānassāti anupādisesanibbānaṃ sandhāya vadati.
“Niết Bàn không còn dư tàn” được nói đến trong ngữ cảnh này.

Paccayavasena anuppannaṃ asaṅkhataṃ amatadhātumeva.
Theo điều kiện, điều chưa sinh khởi chính là yếu tố bất tử, vô vi.

Sesamettha uttānameva.
Phần còn lại đạt đến đỉnh cao.

Mahākaccānasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm Giải Thích Kinh Mahākaccāna đã kết thúc.

7. Paṭhamasamayasuttavaṇṇanā
Phẩm Giải Thích Kinh Thời Điểm Thứ Nhất

27. Sattame vaḍḍhetīti manaso vivaṭṭanissitaṃ vaḍḍhiṃ āvahati.
Trong phần thứ bảy, “vaḍḍheti” nghĩa là sự tăng trưởng dựa trên sự mở rộng của tâm.

Manobhāvanīyoti vā manasā bhāvito sambhāvito.
“Manobhāvanīya” nghĩa là được nuôi dưỡng và phát triển bởi tâm.

Yañca āvajjato manasi karoto cittaṃ vinīvaraṇaṃ hoti.
Khi quán chiếu và đặt tâm vào, tâm trở nên không bị che chướng.

Imasmiṃ pakkhe kammasādhano sambhāvanattho bhāvanīya-saddo.
Trong phần này, “kammasādhana” (phương tiện hành động) nhằm mục đích phát triển, từ “bhāvanīya” mang ý nghĩa cần được tu tập.

‘‘Thinamiddhavinodanakammaṭṭhāna’’nti vatvā tadeva vibhāvento ‘‘ālokasaññaṃ vā’’tiādimāha.
Sau khi nói về “đối tượng thiền để loại bỏ biếng nhác,” điều đó được giải thích qua việc thực hành “niệm về ánh sáng.”

Vīriyārambhavatthuādīnaṃ vāti ettha ādi-saddena idha avuttānaṃ atibhojane nimittaggāhādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
“Vīriyārambha” và các yếu tố khác, từ “ādi” ở đây bao gồm cả những điều chưa được đề cập như ăn quá nhiều, nắm bắt đối tượng, v.v…

Vuttañhetaṃ ‘‘cha dhammā thinamiddhassa pahānāya saṃvattanti atibhojane nimittaggāho, iriyāpathasamparivattanatā, ālokasaññāmanasikāro, abbhokāsavāso, kalyāṇamittatā, sappāyakathā’’ti (itivu. aṭṭha. 111).
Đã nói rằng: “Sáu pháp dẫn đến đoạn trừ biếng nhác: ăn quá nhiều, nắm bắt đối tượng, thay đổi tư thế, niệm về ánh sáng, sống ngoài trời, bạn lành, và lời nói thích hợp” (Itivuttaka Aṭṭhakathā 111).

Antarāyasaddapariyāyo idha antarā-saddoti āha ‘‘anantarāyenā’’ti.
Cách diễn đạt “antarāya” ở đây mang nghĩa là “không gián đoạn.”

Paṭhamasamayasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm Giải Thích Kinh Thời Điểm Thứ Nhất đã kết thúc.

8. Dutiyasamayasuttavaṇṇanā
Phẩm Giải Thích Kinh Thời Điểm Thứ Hai

28. Aṭṭhame maṇḍalasaṇṭhānamāḷasaṅkhepena katā bhojanasālā maṇḍalamāḷāti adhippetāti āha ‘‘bhojanasālāyā’’ti.
Trong phần thứ tám, phòng ăn được gọi là “maṇḍalamāḷā” do cách bố trí hình tròn.

Sesamettha suviññeyyameva.
Phần còn lại rất dễ hiểu.

Dutiyasamayasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm Giải Thích Kinh Thời Điểm Thứ Hai đã kết thúc.

9. Udāyīsuttavaṇṇanā
Phẩm Giải Thích Kinh Udāyī

29. Navame diṭṭhadhammo vuccati paccakkho attabhāvoti āha ‘‘imasmiṃyeva attabhāve’’ti.
Trong phần thứ chín, “diṭṭhadhamma” (hiện tại rõ ràng) được gọi là trạng thái tự thân hiện tiền; do đó nói rằng: “trong chính tự thân này.”

Sukhavihāratthāyāti nikkilesatāya nirāmisena sukhena vihāratthāya.
“Mục đích sống an lạc” nghĩa là sống trong hạnh phúc thanh tịnh, không ô nhiễm.

Ālokasaññaṃ manasi karotīti sūriyacandapajjotamaṇiukkāvijjuādīnaṃ āloko divā rattiñca upaladdho,
“Niệm về ánh sáng” nghĩa là ánh sáng của mặt trời, mặt trăng, ngọn đèn, đá quý, tia chớp, v.v… được nhận biết cả ngày lẫn đêm.

yathāladdhavaseneva ālokaṃ manasi karoti, citte ṭhapeti.
Ánh sáng ấy được giữ trong tâm theo cách đã nhận biết.

Tathā ca naṃ manasi karoti, yathāssa subhāvitālokakasiṇassa viya kasiṇāloko yathicchakaṃ yāvadicchakañca so āloko rattiyaṃ upatiṭṭhati.
Người ấy giữ ánh sáng trong tâm như một người đã phát triển thành thục kasina ánh sáng, ánh sáng ấy tồn tại suốt đêm theo ý muốn.

Yena tattha divāsaññaṃ ṭhapeti, divāriva vigatathinamiddho hoti.
Nhờ đó, niệm về ban ngày được thiết lập, và người ấy thoát khỏi biếng nhác như ban ngày.

Tenāha ‘‘yathā divā tathā ratti’’nti.
Do đó nói rằng: “như ban ngày, cũng vậy ban đêm.”

Divāti saññaṃ ṭhapetīti vuttanayena manasi katvā divāriva saññaṃ uppādeti.
“Ban ngày” nghĩa là niệm được thiết lập; theo cách đã nói, niệm về ban ngày được sinh khởi trong tâm.

Yathānena divā…pe… tatheva taṃ manasi karotīti yathānena divā upaladdho sūriyāloko, evaṃ rattimpi divā diṭṭhākāreneva taṃ ālokaṃ manasi karoti.
Giống như ánh sáng mặt trời được nhận biết ban ngày, như vậy ban đêm cũng niệm về ánh sáng ấy.

Yathā canena rattiṃ…pe… manasi karotīti yathā rattiyaṃ candāloko upaladdho, evaṃ divāpi rattiṃ diṭṭhākāreneva taṃ ālokaṃ manasi karoti, citte ṭhapeti.
Giống như ánh sáng mặt trăng được nhận biết ban đêm, như vậy ban ngày cũng niệm về ánh sáng ấy và giữ trong tâm.

Vivaṭenāti thinamiddhena apihitattā vivaṭena.
“Vivaṭena” nghĩa là không bị che khuất bởi biếng nhác.

Anonaddhenāti asañchāditena.
“Anonaddha” nghĩa là không bị bó buộc.

Sahobhāsakanti saññāṇobhāsaṃ.
“Sahobhāsaka” nghĩa là ánh sáng của niệm.

Dibbacakkhuñāṇaṃ rūpagatassa dibbassa itarassa ca dassanaṭṭhena idha ñāṇadassananti adhippetanti āha ‘‘dibbacakkhusaṅkhātassā’’tiādi.
“Thiên nhãn thông” nghĩa là khả năng thấy các hình sắc thuộc về cõi trời và cõi người; đây là “ñāṇadassana” (tri kiến).

Uddhaṃ jīvitapariyādānāti jīvitakkhayato upari maraṇato paraṃ.
“Uddhaṃ jīvitapariyādāna” nghĩa là vượt qua sự chấm dứt mạng sống, tức là sau khi chết.

Samuggatenāti uṭṭhitena.
“Samuggata” nghĩa là đứng dậy.

Dhumātattāti uddhaṃ uddhaṃ dhumātattā sūnattā.
“Dhumātatta” nghĩa là trạng thái khói tan biến dần lên trên.

Setarattehi viparibhinnaṃ vimissitaṃ nīlaṃ, purimavaṇṇavipariṇāmabhūtaṃ vā nīlaṃ vinīlaṃ, vinīlameva vinīlakanti ka-kārena padavaḍḍhanamāha anatthantarato yathā ‘‘pītakaṃ lohitaka’’nti.
Màu xanh bị phân tán bởi màu trắng và đỏ, hoặc màu xanh chuyển hóa từ màu trước, trở thành màu đen, hoàn toàn đen; chữ “ka” được thêm vào để chỉ sự gia tăng, như trong ví dụ “màu vàng trở thành màu đỏ.”

Paṭikūlattāti jigucchanīyattā.
“Paṭikūlatta” nghĩa là sự ghê tởm.

Kucchitaṃ vinīlaṃ vinīlakanti kucchanattho vā ayaṃ ka-kāroti dassetuṃ vuttaṃ yathā ‘‘pāpako kittisaddo abbhuggacchatī’’ti (dī. ni. 3.316; a. ni. 5.213).
“Sự xấu xa” nghĩa là mùi hôi thối; chữ “ka” được dùng để chỉ rõ điều này, như trong ví dụ “tiếng xấu lan truyền.”

Paribhinnaṭṭhānehi kākadhaṅkādīhi.
Bị phân tán bởi các yếu tố như xác quạ, xương, v.v…

Vissandamānaṃ pubbanti vissavantapubbaṃ, tahaṃ tahaṃ paggharantapubbanti attho.
“Vissandamāna” nghĩa là chảy ra từng chút một.

Tathābhāvanti vissandamānapubbataṃ.
“Tathābhāva” nghĩa là trạng thái chảy ra từng chút một.

So bhikkhūti yo ‘‘passeyya sarīraṃ sīvathikāya chaḍḍita’’ti vutto, so bhikkhu.
“Vị Tỳ-khưu” nghĩa là vị Tỳ-khưu đã được đề cập, người nhìn thấy xác chết bị quăng bỏ trong nghĩa địa.

Upasaṃharati sadisataṃ.
Vị ấy liên hệ với điều tương tự

Ayampi khotiādi upasaṃharaṇākāradassanaṃ.
Cách giải thích này nhằm chỉ rõ hành động liên hệ và quan sát.

Āyūti rūpajīvitindriyaṃ.
“Āyu” nghĩa là tuổi thọ thuộc về yếu tố vật chất (rūpa).

Arūpajīvitindriyaṃ panettha viññāṇagatikameva.
Yếu tố tuổi thọ thuộc về phi vật chất (arūpa) ở đây chỉ thuộc về thức (viññāṇa).

Usmāti kammajatejo.
“Usmā” nghĩa là nhiệt năng sinh ra từ nghiệp.

Evaṃpūtikasabhāvoti evaṃ ativiya pūtisabhāvo āyuādivigame viyāti adhippāyo.
“Evaṃpūtikasabhāva” nghĩa là trạng thái thối rữa cực độ, như ý nghĩa của việc tuổi thọ và các yếu tố khác dần biến mất.

Ediso bhavissatīti evaṃbhāvīti āha ‘‘evamevaṃ uddhumātādibhedo bhavissatī’’ti.
“Trạng thái như vậy sẽ xảy ra” nghĩa là trạng thái ấy; do đó nói rằng: “sự phân hủy như sình thối v.v… sẽ xảy ra.”

Luñcitvā luñcitvāti uppāṭetvā uppāṭetvā.
“Luñcitvā luñcitvā” nghĩa là bóc tách ra từng phần.

Sesāvasesamaṃsalohitayuttanti sabbaso akkhāditattā tahaṃ tahaṃ sesena appāvasesena maṃsalohitena yuttaṃ.
“Sesāvasesamaṃsalohita” nghĩa là những gì còn lại rất ít, chỉ một chút thịt và máu còn dính lại.

Aññena hatthaṭṭhikanti avisesena hatthaṭṭhikānaṃ vippakiṇṇatā jotitāti anavasesato tesaṃ vippakiṇṇataṃ dassento ‘‘catusaṭṭhibhedampī’’tiādimāha.
“Xương bàn tay bị phân tán” nghĩa là sự phân tán hoàn toàn của xương bàn tay; điều này được giải thích qua ví dụ “sự phân chia thành bốn mảnh xương.”

Terovassikānīti tirovassagatāni.
“Terovassikāni” nghĩa là đã trải qua ba năm.

Tāni pana saṃvaccharaṃ vītivattāni hontīti āha ‘‘atikkantasaṃvaccharānī’’ti.
Những thứ ấy đã vượt qua thời gian ba năm; do đó nói rằng: “đã trôi qua nhiều năm.”

Purāṇatāya ghanabhāvavigamena vicuṇṇatā idha pūtibhāvo.
Do sự già cỗi và mất đi trạng thái đặc, chúng trở nên phân tán; đây là trạng thái thối rữa.

So yathā hoti, taṃ dassento ‘‘abbhokāse’’tiādimāha.
Nó như thế nào thì được trình bày như vậy; do đó nói rằng: “ở ngoài trời.”

Anekadhātūnanti cakkhudhātuādīnaṃ, kāmadhātuādīnaṃ vā.
“Anekadhātu” nghĩa là các yếu tố như yếu tố mắt, hoặc các yếu tố thuộc về dục giới, v.v…

Satiyā ca ñāṇassa ca atthāyāti ‘‘abhikkante paṭikkante sampajānakārī hotī’’tiādinā (dī. ni. 1.214; 2.376; ma. ni. 1.109) vuttāya sattaṭṭhānikāya satiyā ceva taṃsampayuttañāṇassa ca atthāya.
Vì lợi ích của niệm và trí tuệ, như đã nói trong câu “khi đi tới hay lui về, vị ấy có tỉnh giác…” (Dīgha Nikāya 1.214; Majjhima Nikāya 1.109), nhằm mục đích của bảy nền tảng niệm và trí tuệ tương ứng.

Udāyīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm Giải Thích Kinh Udāyī đã kết thúc.

10. Anuttariyasuttavaṇṇanā
Phẩm Giải Thích Kinh Về Sự Vô Thượng

30. Dasame nihīnanti lāmakaṃ, kiliṭṭhaṃ vā.
Trong phần thứ mười, “nihīna” nghĩa là thấp kém hoặc ô nhiễm.

Gāmavāsikānanti bālānaṃ.
“Gāmavāsika” nghĩa là những kẻ ngu si sống ở làng quê.

Puthujjanānaṃ idanti pothujjanikaṃ.
“Thuộc về phàm nhân” nghĩa là đặc tính của người phàm phu.

Tenāha ‘‘puthujjanānaṃ santaka’’nti, puthujjanehi sevitabbattā tesaṃ santakanti vuttaṃ hoti.
Do đó nói rằng: “là nơi cư trú của người phàm phu,” vì được người phàm phu thường lui tới nên gọi là “santaka.”

Anariyanti na niddosaṃ.
“Anariya” không có nghĩa là lỗi lầm.

Niddosaṭṭho hi ariyaṭṭho.
Bởi ý nghĩa của “ariya” (cao quý) là không có lỗi lầm.

Tenāha ‘‘na uttamaṃ na parisuddha’’nti.
Do đó nói rằng: “không cao thượng, không trong sạch.”

Ariyehi vā na sevitabbanti anariyaṃ.
Hoặc “không được bậc Thánh lui tới” cũng gọi là “anariya.”

Anatthasaṃhitanti diṭṭhadhammikasamparāyikādivividhavipulānatthasahitaṃ.
“Không mang lại lợi ích” nghĩa là không có lợi ích hiện tại, tương lai, hay các loại lợi ích đa dạng khác.

Tādisañca atthasannissitaṃ na hotīti āha ‘‘na atthasannissita’’nti.
Vì không gắn liền với mục đích như vậy, nên nói rằng: “không liên hệ đến lợi ích.”

Na vaṭṭe nibbindanatthāyāti catusaccakammaṭṭhānābhāvato.
“Không nhằm mục đích nhàm chán đối với vòng luân hồi” là do không có sự thực hành bốn sự thật cao quý.

Asati pana vaṭṭe nibbidāya virāgādīnaṃ asambhavoyevāti āha ‘‘na virāgāyā’’tiādi.
Nếu không có sự nhàm chán đối với vòng luân hồi, thì sự tham ái và các trạng thái khác không thể phát sinh; do đó nói rằng: “không nhằm mục đích ly tham…”

Anuttamaṃ anuttariyanti āha ‘‘etaṃ anuttara’’nti.
“Anuttama” (tối thượng) và “anuttariya” (vô thượng); do đó nói rằng: “đây là vô thượng.”

Hatthisminti nimittatthe bhummanti āha ‘‘hatthinimittaṃ sikkhitabba’’nti.
“Trong việc huấn luyện voi,” nghĩa là dấu hiệu của việc rèn luyện voi cần được học hỏi.

Hatthivisayattā hatthisannissitattā ca hatthisippaṃ ‘‘hatthī’’ti gahetvā ‘‘hatthismimpi sikkhatī’’ti vuttaṃ.
Do phạm vi và sự phụ thuộc vào voi, kỹ năng huấn luyện voi được hiểu là “việc học hỏi trong lĩnh vực huấn luyện voi.”

Tasmā hatthisippe sikkhatīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Do đó, ý nghĩa ở đây cần được hiểu là “học hỏi kỹ năng huấn luyện voi.”

Sesapadesupi eseva nayo.
Cũng vậy, cách hiểu này áp dụng cho các phần còn lại.

Liṅgabyattayena vibhattibyattayena pāricariyeti vuttanti āha ‘‘pāricariyāya paccupaṭṭhitā’’ti.
“Liṅgabyatta” và “vibhattibyatta” nghĩa là sự hoàn thiện trong việc phân biệt giới tính và các đặc điểm riêng biệt, được đề cập trong câu “được thiết lập để phục vụ.”

Sesamettha suviññeyyameva.
Phần còn lại rất dễ hiểu.

Anuttariyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm Giải Thích Kinh Về Sự Vô Thượng đã kết thúc.

Anuttariyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Phẩm Giải Thích Chương Về Sự Vô Thượng đã kết thúc.